هەمەجۆرى یا هێمایێن ئایینى د هۆزانێن (عارف حیتۆ) یدا

Authors

  • Abdullah Agreen College of Language, Salahaddin University, Kurdistan Region of Iraq
  • Arshad Hito College of Language, Salahaddin University, Kurdistan Region of Iraq

DOI:

https://doi.org/10.25007/ajnu.v9n3a781

Abstract

  ئەڤ ڤەکولینە ل سەر (هەمەجۆرى یا هێمایێن ئایینى دهۆزانێن (عارف حیتۆ)یدا، ناڤهاتى ئێک ژهۆزانڤانێن نویخوازێن کوردە، دەمێ ئەم راماندنێ دهۆزانێن هۆزانڤانیدا دکەین، دزانین کو ژهەر داهێنانەکا دیتر پتر گرنگی ب هەمەرەنگییا هێمایان دایە وب تایبەتى یێن ئایینى، چونکە هێما ب جۆر وهەمەرەنگییا دەلالەتێن خۆڤە، ئێک ژ وان هەرە گرنگترین ساخلەتین ئاڤاکرنا دەقێ شیعرییە ل دەڤ هۆزانڤانى. هەروەسا هۆزانڤان شیایە وان هێمایان ژ رەهەندێن وان یێن رەوشنبیرى ڤەگوهێزیتە رەوشەنبیریەکا نویتر، کو دەربرینێ ژ کەتوارێ هەیى بکەتن، ئەوژى ب دروستکرنا هەڤبەندییەکێ دناڤبەرا کەڤن ونویدا، کو ئارمانجا هۆزانڤانى بەرپاکرنا گوهورینەکێیە ل سەر کەتوارێ تێدا دژیت. ژلایەکێ دیڤە هۆزانڤانى پشتبەستن ب هێمایێن ئایینى وەکو ئالاڤەک بۆ دەربرین ودیتنێن خوە یێن شیعرى بکارئینایە.  ئارمانجا ئەڤێ ڤەکولینێ ئاشکەراکرنا وان هێمایێن هەمەرەنگە  یێن کو هۆزانڤانى نویخواز ژ (تەوراتێ، ئنجیلێ، قورئانێ) وەرگرتین، چ ب رێکا هەڤدەقیێ یان وەرگرتنا هزرا سەرەکییا دەقى ب خوە. ئەڤێ چەندێ ژى ژگەلەک ژێدەرا وەردگریت، وەکى پەرتوکێن ئایینى وچیرۆکێن پێغەمبەران، رویدان وکەسایەتیێن ئایینى، کو هۆزانڤان ئەوان بۆ هێمایێن هەمەجۆر ڤەدگوهێزیت داکو بکەڤیتە دخزمەتا سەربۆر وهزرا هۆزانڤانیدا.

Downloads

Download data is not yet available.

References

1.5پەرتوکێن پیرۆز
1. قورئانا پیرۆز
2. پەرتوکا پیرۆز ب هەردوو عەهدێن وێڤە (تەورات وئنجیل).
2.5پەرتوک ب زمانێ کوردى
1. حەمەد، پەخشان سابیر (د) (٢٠١٢)، رەمز لە شیعرى هاوچەرخى کوردى کرمانجى خوارووى کوردستان (١٩٧٠ـ١٩٩١)، هەولێر: لە بلاوکراوەکانى ئەکادیمیاى کوردى.
2. حیتۆ، عارف (د) (٢٠١٨)، تێگەهێن جڤاکى ولوژیکا هزرکرنێ، چ١،چاپخانا شەهاب، هەولێر
3. حیتۆ، عارف (٢٠١٠). دل و دەریا و چادر. شعر، چ٢، چاپخانا هاوار- دهۆک.
4. حیتۆ، عارف (١٩٩٥). نان و برین و بشکورین. شعر، چ١، چاپخانا بلند- دهۆک.
5. حیتۆ، عارف (١٩٩٧). ئاوازێن سەمفۆنییەکا گرچن. شعر، چ١، چاپخانا خەبات- دهۆک. دیوانا بکار ئینایى ژ ڤى سایتى هاتییە وەرگرتن (www.arifhito.com).
6. حیتۆ، عارف (١٩٩٨). مەرهەبا. شعر، ژ وەشانێن ئێکەتى یا لاوێن دیموکراتا کوردستانێ. چ١، چاپخانا کولیژا شەریعێ- دهۆک.
7. حیتۆ، عارف (٢٠٠١). پەستێن بازنەیى. شعر، چ١، چاپخانا کولیژا شەریعێ- دهۆک.
8. حیتۆ، عارف (٢٠٠٢). سەما. شعر، چ١، چاپخانا زانکۆیا دهۆکێ- دهۆک.
9. حیتۆ، عارف (٢٠٠٤). پاییزا چیاى. شعر، چ١، چاپخانا هاوار- دهۆک.
10. حیتۆ، عارف (٢٠٠٩). هەلوەسە یێن زینێ. شعر، چ١، ژ وەشانێن ئێکەتى یا نڤیسەرێن کورد/ لقێ دهۆکێ. چاپخانا هاوار- دهۆک.
11. حیتۆ، عارف (٢٠١٠). هەپارە یێن بارانێ. شعر، چ١، ژ وەشانێن ئێکەتى یا نڤیسەرێن کورد/ لقێ دهۆکێ. چاپخانا هاوار- دهۆک.
12. حیتۆ، عارف (٢٠١١). گڤە بایەکێ کانوونى. شعر، چ١، ژ وەشانێن ئێکەتى یا نڤیسەرێن کورد/ لقێ دهۆکێ. چاپخانا هاوار- دهۆک.
13. حیتۆ، عارف (٢٠١٦). نامە یێن باى. شعر، چ١، چاپخانا پاک- هەولێر.
14. حیتۆ، عارف (٢٠١٧). رووبارەکێ دپاخلا مندا.. هشک نابیت. شعر، چ١، چاپخانا پاک- هەولێر.
15. حیتۆ، عارف (٢٠١٨). نزا یێن ئاگرى. شعر، چ١، چاپخانا شەهاب- هەولێر.
16. حیتۆ، عارف (٢٠١٨). هەناسە یێن ئاخێ. شعر، چ١، چاپخانا شەهاب- هەولێر.
17. خالد، عیماد وەیسى (٢٠٠٤)، جەڤەنگ دهؤزانا ريالستا كورديدا، چ1، دهوك: دەزگەهێ سپێرێز.
18. سابیر، پەرێز (د) (٢٠٠٦)، رەخنەى ئەدەبى کوردى ومەسەلەکانى نوێکردنەوەى شیعر، چ١، هەولێر: بلاوکراوەى ئاراس.
19. سگێرى، ئیسماعیل (٢٠٠٦)، راڤەکرنا تەفسيرا ژيان (قۆرئانا پيرۆز)، چاپخانا انوار دجلة.
20. کورى زانیارى کوردستان (٢٠٠٦)، زاراوەى ئەدەبى (کوردى، عەرەبى، ئینگلیزى)، هەولێر: چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە.
21. مۆرگان، لی؛ لبیرە، ئیریە، (٢٠١٤)، بنەماکانى رەخنەى ئەدەبى، وەرگێران لە فارسییەوە: ساماڵ ئەحمەد، هەولێر: دەزگاى چاپ و بڵاوکراوەکانى رۆژهەڵات.
22. موستەفا، ئاسۆ عومەر (٢٠٠٩)، بەها ئیستاتیکییەکانى شیعر (لاى پیرەمێرد، شێخ نورى شێخ سالح، گوران)، چ١، دهۆک: دەزگاى موکریانى، چاپخانەى خانى.
23. نهێلى، نعمت الله (د) (٢٠١٩)، رەخنا ئەدەبى (خواندن وشرۆڤەکرن بو تکستێن کوردى)، چ١، چاپخانا گازى، دهۆک.
3.5پەرتوک ب زمانێ عەرەبى
1. اسماعيل، عزالدين(د) (د.ت)، الشعر العربي المعاصر قضاياه وظواهره الفنية والمعنوية، ط3، دار الفكر العربي.
2. اسماعيل، عزالدين (1978)، الادب وفنونه، ط7، القاهرة: دار الفكر العربى.
3. اسماعيل، عزالدين (د.ت): التفسير النفسي للادب، ، ط4، القاهرة: دار غریب للطباعة.
4. ابن منظور، (ابو الفضل جمال الدين محمد اكرم) (1997)، لسان العرب، مج3، بيروت: دار صادر.
5. احمد، محمد فتوح (1977)، الرمز والرمزیة في الشعر المعاصر، ط١، القاهرة: دار المعارف،
6. بوصلاح، نسیمە (٢٠٠٣)، تجلی الرمز في الشعر الجزائري المعاصر، ط١، الجزائر: اصدارات رابطة ابداع الثقافیة.
7. الجاحظ (1988)، البيان والتبين، بيروت: دار مكتبة الهلال.
8. الجمل، بسام (2011)، من الرمز الى الرمز الدينى (بحث في المعنى والوظائف والمقاربات)، ط1، القاهرة، مصر: رؤية للنشر والتوزيع.
9. الجندي، درويش (1957)، الرمزية في الادب العربي المعاصر، ط، القاهرة: دار النهضة.
10. حشلاف، عثمان (٢٠٠٢)، الرمز والدلالة في شعر المغرب العربي المعاصر، الجزائر: منشورات التبيين، الجاحظية.
11. راغب، نبيل (١٩٧٥)، مدارس الادب العالمي، ،مصر: مطبوعات الجديدة.
12. راغب، نبیل (٢٠٠٣)، موسوعة النظريات الادبية، بيروت: مكتبة لبنان ناشرون.
13. زاید، علی عشرى (٢٠٠٢)، عن بناء القصيدة العربية الحديثة، ط4، القاهرة: مطبعة ابن سينا.
14. زاید، علی عشری (١٩٩٧)، استدعاء الشخصيات التاريخية في الشعر العربي المعاصر، ب.ط، القاهرة: دار الفكر العربي.
15. الزعبي، احمد (2000)، التناص نظریا وتطبیقیا، ط٢، عمان، الاردن: مؤسسة عمون للنشر والتوزیع.
16. الزواهرە، ظاهر محمد (٢٠١٣)، التناص فی الشعر العربی المعاصر، ط١، عمان، الاردن، دار الحامد للنشر والتوزیع.
17. سلیمان، خالد (د)(١٩٨٧)، انماط من الغموض في الشعر العربي الحر، ط، الاردن: منشورات جامعة الیرموک.
18. العلاق، علي جعفر (د) (1990)، في حداثة النص الشعري (دراسات نقدية)، ط1، بغداد: دار الشوؤن الثقافية العامة.
19. فیدوح، عبدالقادر (١٩٩٤)، الرؤیا والتأویل: مدخل لقراءة القصیدة الجزائریة المعاصرة، ط١، وهران، الجزائر، دیوان المطبوعات الجزائریة.
20. کندى، محمد علی (٢٠٠٣)، الرمز والقناع في الشعر العربى الحديث، ط1، بيروت: دار الكتاب الجديد.
21. گەردى، سوزان مشیر حمد (٢٠١٨)، الرمز فی شعر امل دنقل، ط١، دمشق، سوریا: تموز، دیموزي للطباعة والنشر.
22. لوحیشى، ناصر(د) (٢٠١١)، الرمز فی الشعر العربی، ط١، اربد، الاردن: عالم الکتب الحدیث للنشر والتوزیع.
23. مفتاح، محمد (١٩٩٩)، المفاهیم معالم (نحو تأویل واقعى)، ط١، الدار البیضاء، بیروت: المرکز الثقافي العربي.
24. ناصف، مصطفى (د) (1981)، الصورة الادبية، ط2، بيروت، لبنان: دار الاندلس.
25. هلال، محمد غنيمى (د) (١٩٦٤)، النقد الادبي الحدیث، نهضة مصر للطباعة والنشر.
26. اليافي، عبدالكريم (1963)، دراسات فنية في الادب العربي، عبدالكريم اليافي، مطبعة جامعة دمشق.
4.5پەرتوکێن بۆ زمانێ عەرەبى هاتینە وەرگێران
1. بیر، هنری (١٩٨١)، الادب الرمزي، ت: هنری زغیب، ط١، بیروت: منشورات عویدات.
2. تودوروف، تزڤیتان (١٩٩٦)، میخائیل باختین المبدأ الحوارى، ت: فخرى صالح، ط٢، بیروت: المؤسسە العربیە للدراسات والنشر.
3. فرويد، سيغموند (1980)، نظرية الاحلام، ت: جورج طرابيشى، د.ط، بيروت، لبنان: دار الطليعة.
4. فرويد، سيغموند (1981)، تفسير الاحلام، ت: مصطفى صفوان، مراجعة: مصطفى زيور، د.ط، القاهرة، مصر: دار المعارف.
5. کرستیفا، جولیا (١٩٩١)، علم النص، ت: فريد الزاهي، مراجعة: عبدالجليل ناظم، ط1، المغرب: دار توبقال للنشر، الدار البيضاء.
6. كوهين، جون (2000)، اللغة العليا (النظرية الشعرية)، ت: احمد درویش، ط2، القاهرة: المشروع القومي للترجمة.
7. لابلانش، جان؛ ب. بونتالیس (١٩٨٧)، معجم التحليل النفسي، ت: مصطفى حجازي، ط2، بيروت، لبنان: المؤسسة الجامعية للدراسات والنشر.
5.5نامێن ئەکادیمى ب زمانێ عەرەبى
1. بلعلى، آمنە (١٩٨٩)، الرمز الدینى عند رواد الشعر العربي الحدیث، رسالە ماجستیر، جامعة الجزائر.
2. بوقاسە، فطیمة (٢٠٠٧)، جميلة بوحيرد الرمز الثوري في الشعر العربي المعاصر، رسالة ماجستير، كلية الاداب واللغات، جامعة منتورى، الجزائر.
3. کرم، انطوان غطاس (١٩٤٩)، الرمزية والادب العربي الحديث، رسالة ماجستير، بيروت، لبنان.
4. محبوب، کوثر (٢٠١٦)، ابعاد الرمز الدیني فی دیوان (صحوة الغیم) ل عبدالله العشى، رسالة ماجستیر، جامعة محمد خیضر بسکرة، کلیة الاداب، الجزائر.
6.5کوڤارێن عەرەبى
1. ابو زید، احمد (د) (١٩٨٥)، الرمز والاسطورة والبناء الاجتماعي، مجلة عالم الفکر، مج ١٣، العدد ٣، وزارة الاعلام الکویتیة، ١٩٨٥.


7.5فەرهەنگ وئەنسکلوبیدیا
1. القاموس المحيط، مجدالدین محمد بن یعقوب الفيروز آبادي، تحقیق: مکتب تحقیق التراث في مؤسسة الرسالە، ط٦، دمشق، ١٩٩٨.
2. موسوعة لالاند الفلسفیة، اندریە لالاند، ط٢، منشورات عویدات، بیروت- باریس، ٢٠٠١.
3. معجم علم النفس والتحليل النفسي، د. فرج عبدالقادر طه واخرون، ط1، دار النهضة العربية للطباعة والنشر، بيروت، لبنان.
8.5سایتێن ئەلکترونى
1. الشعر التونسي بین مطرقة الرمز وسندان الغموض، عبدالعزیز صالحي، (www.anfasse.org) ل رۆژا (٢٥/٩/٢٠١٨) هاتیە وەرگرتن.
2. الدرر السنية، انترنيت، موسوعة الاديانwww.dorar.net (14/8/2017
3. تجربة دینیة، ویکیبیدیا (ar.wikipedia.org). ٣١/٨/٢٠١٨.
.6پەراوێز
1. ب ئاخێ دهێتە چێکرن وب ئاگرى دهێتە سۆتن.بنێرە:(www.almaany.com).
2. (فرۆید) دپەرتوکا (تفسیر الاحلام) دا ڤەکولینەکا بەرفرەهـ ل ژێر ناڤێ (وێنەکرن ب رێکا خەونا) دا نڤیسییە، تێدا ئاماژێ ب وێ پەیوەندییا نەلڤ یا کو دناڤبەرا رەگەزێ خەونێ وراڤەکرنا وێ دا، کو ب (پەیوەندییا هێمایى) ناڤکریە.
3. ئەڤ هێمایە ب گەلەک ناڤ دهێتە گوتن، هندەک ب هێمایێ کەسى وهندەک ب هێمایێ داهێنەر وهەروەسا ب هێمایێ تایبەت دڤەکولینێن ئەدەبیدا بەرچاڤ دبیت. ڤەکولەر وهۆزانڤانێ عیراقى(على جعفر العلاق) دپەرتوکا خودا ب هێمایێ کەسى بکارئینایە. هەروەسا ڤەکولەرێ جەزائیرى (بوعیشە بو عمارە) ب هێمایێ داهێنەر (الابتکارى) ب ناڤ بریە. لێ ڤەکولەرێ کورد(د.عیماد وەیسى خالد) دپەرتوکا خو یا بناڤێ (جەڤەنگ دهۆزانا ڕیالستا کوردیدا) ب هێمایێ تایبەت بکارئینایە، ل90.
4. هەڤدەقى: کو ب زمانێ عەرەبى دبێژنێ (التناص) وب زمانێ ئینگلیزى (Intertext)، زاراڤەکێ نوییە، یەکەم جار ل سەر دەستێ ڤەکولەرا فرەنسى (جولیا کرستیڤا) ل سالێن (١٩٦٦ـ١٩٦٩) هاتیە بکارئینان. ئەڤ زاراڤە ل گورەى بووچونێن هندەک رەخنەگرا دبنەرەتدا ژلایێ هزرمەندێ رۆسى (میخائیل باختین) هاتیە وەرگرتن، کو ئەوى دپەرتوکا خۆدا (شعریەتا دوستوفسکى) زاراڤێ (گفتوگو، دانوستاندن، الحواریة) بکارئینایە. بنێرە: پەرتوکا تزفیتان تودوروڤ، (میخائیل باختین، المبدأ الحوارى)، ١٩٩٦، ل١٢١ وپشتى وێ.
5. ناڤێ وى (جەندەب کورێ جەنادەیێ غەفارییە) سالا ژدایکبوونا وى نە دیارە، لێ ل سالا (٦٢٥ز) مریە. دبێژن: چوارەمین يان پێنجەمین کەس بوو باوەرى ب بانگەوازییا ئیسلامێ ئینای. ب قورئانێ وفەرمودەیێن پێغەمبەریڤە یێ گریداى بوو. وەکو چاکسازەکێ جڤاکى دهاتە نیاسین، هەردەم رەخنە ل دەستهەلادارێن ئەمەوەى دگرت. ( بنێرە: تێگەهێن جڤاکى ولوژیکا هزرکرنێ، د. عارف حیتو، ٢٠١٨، ل٣٣٥).
6. () مەبەست ژهێمایێن رویدان وجهان، ئەوە کو هەر رویدان وجهەکێ ئایینى ددرێژاهییا مێژوویێدا کارتێکرنا خو ل سەر پێڤاژوویا مرۆڤایەتیێ چ ب باشى یان ب خرابی کربیت.

Published

2020-07-21

How to Cite

Agreen, A., & Hito, A. (2020). هەمەجۆرى یا هێمایێن ئایینى د هۆزانێن (عارف حیتۆ) یدا. Academic Journal of Nawroz University, 9(3), 216–234. https://doi.org/10.25007/ajnu.v9n3a781

Issue

Section

Articles