Islamic Lights of Erbil Civil Museum Between Centuries (6-7 AH/ 12-13 AD)
DOI:
https://doi.org/10.25007/ajnu.v13n2a1260Keywords:
كلیلی ووشەكان : چرادانی ئیسلامی ، شێواز و دروست كردن ، زەخرفەو نەخشەكان ، مۆزەخانەی شارستانی هەولێر .Abstract
The saddle is the vessel in which the wick and oil are placed, which are used for lighting. The saddle has had a special importance in human life since ancient times because of the lighting it provides during the night, as well as describing it as one of the most important tools used in worship, religious rituals and various occasions, in the Islamic period. The Muslims used to use mosques, palaces and homes for lighting, as well as using it for street lighting. This study deals with the components and uses of the candlestick in the medieval Islamic era during the 6-7 AH / 12-13 AD century. At the beginning of its appearance until the medieval Islamic era, and then we refer to the technology of the saddle industry and its types, with the most important types of fuel used since ancient times until the Islamic era, then we explained the uses of saddlery in general, as well as a deep analysis of the types of clay used in the manufacture of saddle, and finally we touched on the treatments The surface of the saddlebag, we have tried hard to shed some light through this research on the saddle material, which played an important role in human life.
Downloads
References
-چارەسەر كردنى ڕووى چرادانەكان:
چرادانەكانى مۆزەخانەى شارستانى هەوڵێر تەنها ڕووپۆش كردنيان بۆكراوە بەشووشە(طلاء التزجيج-Glazing)، كەبريتيە لەچينێكى تەنكى شووشەيى ڕوون(شفاف) ڵاشەى خەزەفى پێ ڕووپۆش دەكرێت ،ئەم چينە شووشەييە ئەستوريەكەى لەنێوان(0.1-0.3 ملم) دەبێت ،دروست دەبێت لەئەنجامى كارلێك كردن لەنێوان پێكهاتەكانى تێكەڵەى شووشەكە بەيارمەتى كارى سووتان لەناوكوورەى تايبەت(القيسى،2003، ص129).
بەڵام لەڕووى كيمياييەوە ڕووپۆشى شووشەيى دروست دەبێت لەئەنجامى ئامادەكردنى چەند ماددەيەكى سەرەتايى كەلەمانە پێكدێت(سليكا ، پۆتاس، صودا،كلس، رصاص)(عبدالخالق،1976،ص41). ئەوماددانە ئامادە دەكرێـت بەڕێژەيەكى دياريكراو،دواتر لەناو ئاون(هاون) وورد دەكرێت(ليفى ،1980،ص51)، پاشان كەمێك ئاوى تێدەكرێت پێش ئەوەى گەرم بكرێت لەگەڵ تێكردنى چەسپ(سمغ)ى تواوە لەئاو، دواتر دەخرێتە ناو كوورە بۆئەوەى بتوێتەوە ، لەكاتى گەيشتنى پلەى گەرمى كوورە بۆ(1000◦) تێكەڵەكە دەگۆرێت بۆ تێكەڵەيەكى شل، لەدواى ساردبوونەوەى تێكەڵە شووشەييەكە ئامادە دەبێت بۆ ڕووپۆشكردنى خەزەف(العلى،1990،ص38 ⸵ نورتن،1965،ص65).
لەئەنجامى شيكردنەوەى چرادانەكان بۆمان دەركەوتووە كە كۆى گشتى چرادانەكان بەشى دەرەوەو ناوەوەيان ڕووپۆش كراون بەشووشە بەڕەنگەكانى شين وەك لەوێنەى ژمارە (13، 15) هەروەها دەركەوتنى ڕەنگى سەوزى كاڵ لەچرادانى ژمارە(14، 16) وە ڕەنگى سەوزى تۆخ وەك لەوێنەكانى ژمارە(17، 18، 19، 20) لەگەڵ دەركەوتنى ڕووپۆشى شووشەيى ڕوون(شفاف)(وێنەى ژمارە21)، تەنها چرادانى شێوە خڕ نەبێت بەشى دەروەى بنكەيان ڕووپۆش نەكراوە بەشووشە هۆكارى ئەمەش لەوانەيە لەكاتى ڕووپۆشكردنەكە گڵێنەساز بنكەى چرادانەكەى بەدەست گرتبێت وبەشەكانى ترى نقوم كرتبێتە ناو گيراوە شووشەييەكە بنكەكەى نەكردبێت وەك لەوێنەكانى ژمارە(10، 11، 12، 13، 14، 15، 16).
-دەرئەنجامەكان:
لە كۆتايى ئەم توێژينەوەيەدا گەيشتين بەچەند دەرئەنجامێك لەوانە:
- مرۆڤ هەرلەكۆنەوە چرادانى بەكارهێناوە لە ژيانى ڕۆژانەيدا وەكو سەرچاوەيەكى ڕووناكى سوودى لێ بينيوە، بەكاريان هێناوە لەڕووناك كردنەوەى كۆشكەكان و خانووەكان و ڕێگاكانى دەروەى شار ، هەروەها چرادان بەكارهاتووە لەپەرستگاكان و مزگەوت و گۆڕستان و ڕێو ڕەسمە ئاينيەكان و بۆنە جياوازەكان.
-شێوەى چرادان لەسەرەتايى دەركەوتنيەوە لەچاخەبەردينيەكاندا تاوەكو سەردەمى ئيسلامى چەندين گۆڕانكارى بەخۆيەوە بينيووە لەڕووى شێوەو پێكهاتەو شێوازى دروستكردنيدا ، سادەترين جۆرى چرادان بريتى بووە لە دەفرێكى بچووكى شێوە بازنەيى دواتر شێوازى تر هاتەكايەوە بريتيى بوو لەچرادانى شێوە داخراو لەسەر شێوەى مرۆڤ و ئاژەڵ ، لەسەرەتاى سەردەمى ئيسلامدا مووسڵمانەكان لاسايى شێوازى چرادانەكان شارستانيەتەكانى پێش خۆيان دەكردەوە جگە لەو جۆرانە نەبێت كە لەگەڵ عادەت ودينى ئيسلامدا ناگونجێت، سادەترين جۆرى چرادانى ئيسلامى بريتى بوو لەدەفرێكى قووڵى شێوە بازنەيى دەمێكى هەبوو كە شوێنى دانانى پتيلەبوو، دواتر لەسەردەمى ئيسلامى ناوەڕاستدا لەسەدەكانى (6-7 كۆچى/12-13 زايينى)دا شێوەى چرادانى داخراو دروست بوو كە پێشووتر نەبينرابوو ڕازابوويەوە بەزەخرەفەى نووسينى عەرەبى لەپاڵ بەكارهێنانى ڕووەكى و ئەندازەيى و ئاژەڵى، شێوەى چرادانەكانى ئەم توێژينەوەيە لەجۆرى (خڕ و بادەمى و قەنديلى)بوو.
- لە ڕووى تەكنيكى دروست كردنەوە چرادان لەسەردەمى ئيسلاميدا سێ جۆر ڕێگاى جياواز بەكارهاتووە كە بريتين لە ڕێگاى دەست و چەرخى گڵێنەيى و ڕێگاى قالب.
-بەكارهێنانى ماددەى جۆراو جۆر لەدروست كردنى چراداندا لەسەردەمى ئيسلامى لەوانە فخار وخەزەف و كانزا و بەرد، كۆى گشتى چرادانەكانى ئەم توێژينەوەيە لەخەزەف دروستكراون.
- بەكارهێنانى قوڕى جياواز لەچرادانەكانى ئەم توێژينەوەيە بەپێى بوونى خەوش وخاڵ لەقوڕەكانيان دابەشمان كردوون بۆ سێ جۆر لەوانە قوڕى پيس و مامناوەندو قوڕى خاوێن.
-ڕووپۆشكردنى بەشى ناوەوە و دەرەوەى چرادانەكانى ئەم توێژينەوەيە بەڕووپۆشى شووشەيى بەڕەنگەكانى شين سەوز و سپى ناڕوون (شفاف).
-ليستى سەرچاوەكان:
-القرأن الكريم
- إبن منظور، أبو الفضل جمال الدين محمد بن مكرم:لسان العرب ، دار صادر ،بيروت، مجلد2 ،1994م.
- أبو الصوف، بهنام: ملاحظات حول نشأة الدولاب الفخاري وتطوره في العراق، مجلة سومر، مجلد21 ، بغداد، 1965م.
- الأعظمي، خالد خليل والتوتنجى،نجاة يونس: السراج الإسلامى في العراق، مجلة سومر،ج1،مجلد33،بغداد،1977.
- الأنبارى ،عماد مهدى حسن حمادى: الفخار والخزف العراق خلال القرنين السادس والسابع الهجريين، رسالة ماجستير(غير منشورة) كلية الأداب، جامعة بغداد، 2009م.
- بيلينكتون، دورا.م : فن الفخار صناعة وعلما، ترجمة، عدنان خالد و أحمد شوكت، دار الحرية للطباعة، بغداد، 1975م.
- بصمةجى،فرج: بحث في الفخار صناعته وأنواعه في العراق القديم، مجلة سومر،ج1،مجلد4 ، 1948م.
- الجراري،عبدالله بن العباس: تقدم العرب في العلوم والصناعات وأستاذيتهم لأوروبا، القاهرة،1961.
- الدباغ ،تقي: الفخار القديم، مجلة سومر،ج1-2، مجلد20، دار الجمهورية ،بغداد، 1964م.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Academic Journal of Nawroz University
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors retain copyright
The use of a Creative Commons License enables authors/editors to retain copyright to their work. Publications can be reused and redistributed as long as the original author is correctly attributed.
- Copyright
- The researcher(s), whether a single or joint research paper, must sell and transfer to the publisher (the Academic Journal of Nawroz University) through all the duration of the publication which starts from the date of entering this Agreement into force, the exclusive rights of the research paper/article. These rights include the translation, reuse of papers/articles, transmit or distribute, or use the material or parts(s) contained therein to be published in scientific, academic, technical, professional journals or any other periodicals including any other works derived from them, all over the world, in English and Arabic, whether in print or in electronic edition of such journals and periodicals in all types of media or formats now or that may exist in the future. Rights also include giving license (or granting permission) to a third party to use the materials and any other works derived from them and publish them in such journals and periodicals all over the world. Transfer right under this Agreement includes the right to modify such materials to be used with computer systems and software, or to reproduce or publish it in e-formats and also to incorporate them into retrieval systems.
- Reproduction, reference, transmission, distribution or any other use of the content, or any parts of the subjects included in that content in any manner permitted by this Agreement, must be accompanied by mentioning the source which is (the Academic Journal of Nawroz University) and the publisher in addition to the title of the article, the name of the author (or co-authors), journal’s name, volume or issue, publisher's copyright, and publication year.
- The Academic Journal of Nawroz University reserves all rights to publish research papers/articles issued under a “Creative Commons License (CC BY-NC-ND 4.0) which permits unrestricted use, distribution, and reproduction of the paper/article by any means, provided that the original work is correctly cited.
- Reservation of Rights
The researcher(s) preserves all intellectual property rights (except for the one transferred to the publisher under this Agreement).
- Researcher’s guarantee
The researcher(s) hereby guarantees that the content of the paper/article is original. It has been submitted only to the Academic Journal of Nawroz University and has not been previously published by any other party.
In the event that the paper/article is written jointly with other researchers, the researcher guarantees that he/she has informed the other co-authors about the terms of this agreement, as well as obtaining their signature or written permission to sign on their behalf.
The author further guarantees:
- The research paper/article does not contain any defamatory statements or illegal comments.
- The research paper/article does not violate other's rights (including but not limited to copyright, patent, and trademark rights).
This research paper/article does not contain any facts or instructions that could cause damages or harm to others, and publishing it does not lead to disclosure of any confidential information.
