وێنه‌كرنا ریفراندۆما سه‌رخوه‌بوونا باشوورێ كوردستانێ د هۆزانا هنده‌ك هۆزانڤانێن ده‌ڤه‌را به‌هدیناندا

المؤلفون

  • Karzan Ahmad Abdulrahman Duhok University, College of Construction Education, Department of Kurdish Language
  • Nafisa Ismail Haji Duhok University, College of Languages, Department of Kurdish Language

DOI:

https://doi.org/10.25007/ajnu.v13n2a1185

الكلمات المفتاحية:

كليليَن ظةكؤلينىَ: ريفراندؤم، باشوريَ كوردستانيَ، سةرخوةبوون، هؤزانا هةظضةرخ، دةظةرا بةهدينان.

الملخص

كوردستانا باشوور د ناڤبه‌را سالێن (2014-2018)ێدا تووشی روودانێن مه‌زن یێن سیاسى بوو، ئێك ژ وان ژى ئه‌نجامدانا ریفراندۆما سه‌رخوه‌بوونێ بوو ل هه‌رێما كوردستانێ و ده‌ڤه‌رێن ده‌رڤه‌ى ئیداره‌یا هه‌رێمێ. ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینه‌ ل ژێر ناڤ و نیشانێ (وێنه‌كرنا ریفراندۆما سه‌رخوه‌بوونا باشوورێ كوردستانێ د هۆزانا هنده‌ك هۆزانڤانێن ده‌ڤه‌را به‌هدیناندا) هاتییه‌ ئه‌نجامدان. ئه‌ڤ ژى بزاڤه‌ بۆ شرۆڤه‌كرنا بۆچوون و هه‌لویستێ هۆزانڤانان ل دۆر ئه‌وێ روودانێ. چونكى ئه‌و روودانه‌كا چاره‌نڤێسساز بوویه‌ و د ئه‌وێ قۆناغێدا وه‌رچه‌رخانه‌كا مه‌زن ژ ئالییێ ئێمناهى و سیاسى و ئابورى و جڤاكى ل ئه‌ڤێ ده‌ڤه‌رێ دروستكریه‌ كو راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى ب ژین و ژیارا خه‌لكێڤه‌ هه‌بوون. ڤێ روودانێ و ده‌رئه‌نجامێن وێ كارتێكرن ل ژیار و هه‌ست و سۆزێن هۆزانڤانان ژى كریه‌.  له‌ورا پرسێن ل ڤێرێ دهێنه‌ ئازراندن ئه‌ون كو چه‌وان ئه‌ڤ روودانه‌ د ناڤ هۆزانا هه‌ڤچه‌رخا ده‌ڤه‌را به‌هدیناندا هاتییه‌ وێنه‌كرن؟ په‌یاما هۆزانڤانان چ بوویه‌؟ ئه‌رێ وان پتر داكوكى ل ناڤه‌روك و په‌یامێ كریه‌ یان ئالییێ زمان و ئالییێن فۆرمیژى جهێ پویته‌دانا وان بوویه‌؟ هه‌ر چه‌نده‌ وه‌كو میتود مه‌ پشتبه‌ستن ب سالوخدان و شرۆڤه‌كرنێ كریه‌، به‌لێ وه‌كو رێبازه‌كا ره‌خنه‌یى بابه‌تى ئه‌م نه‌چاركرینه‌ هه‌تا راده‌یه‌كێ مفایێ ژ پتر ژ رێبازه‌كێ وه‌ربگرن، نه‌خاسمه‌ رێبازا مێژوویى، ئایدیولوژى، جڤاكى و هه‌روه‌سان هنده‌ك جاران مه‌ په‌نا بریه‌ به‌ر دیتنێن فۆرمالیزمى؛ ئانكو مه‌ هه‌ولدایه‌ رێبازا هه‌مه‌لایه‌ن (تكاملی) په‌یڕه‌وبكه‌ین. ل ڤێرێ و پشتى شرۆڤه‌كرن و ڤه‌كۆلینێ ئه‌م گه‌هشتینه‌ هندێ كو هۆزانڤانێن ده‌ڤه‌را به‌هدینان د پێشكێشكرنا بابه‌تێ ڤه‌كۆلینێدا خودان هه‌ست و هه‌لویستێن نه‌ته‌وه‌یینه‌. باوه‌رى ب مافێ گه‌لێن كوردستانێ هه‌نه‌ د بریاردانێ ل سه‌ر چاره‌نڤیسێ خوه‌، له‌وما ریفراندوم وه‌كو مافێ ملله‌تێ كورد وێنه‌كرینه‌. هه‌ر چه‌نده‌ وان داكوكى ل ناڤه‌روك و په‌یامێ د هۆزانێن خوه‌دا كریه‌، به‌لێ كێم جاران زمان و فۆرمژى ل به‌رچاڤ وه‌رگرتینه‌؟

التنزيلات

بيانات التنزيل غير متوفرة بعد.

المراجع

-ليستا ذيَدةران

* القران الكريم

• ذيَدةر ب زمانيَ كوردى:

• ثةرتوك

-بؤ ميَذوو، مةسعود بارزانى، ض1، ضاثخانةى رؤكسانا، هةوليَر، 2020.

-ثايزا ظيانيَ، سةلمان شيَخ مةمى، ض1، ذ وةشانيَ، دةزطةهيَ ثالؤ بؤ ثةخش و راطةهاندنيَ ل دهؤكيَ، ضاثخانا تةهران، ئيران، 2020.

-دةولةتى سةربةخؤى كوردستان (لةناوةوة بنياتنان، لة دةرةوة دانثيانان)، بؤرهان أ. ياسين و سةردار عةزيز، ض1، ضاثخانةى كارؤخ، ج.ض نينة، 2017.

-دؤزى كورد لة ريَككةوتننامة و ثةيماننامة نيَودةولةتى يةكان دا لة سايكس بيكؤ تاكو جةزائير (1916 -1975)، بهمن كاك عبدالله احمد، ض1، ضاثخانةى هاوسةر، هةوليَر، 2017.

-رووبةروو لة طةل شيعر، نالة حةسةن، ض1، بلاوكراوةى خانةى موكريانى بؤ ضاث و بلاوكردنةوة، ضاثخانةى موكريانى، هةوليَر، 2016.

-ريفراندؤم باشترين شيَوازى خةباتة، تؤم طؤلبيَرى، و: ئيدريس ئيبراهيم طةلالةيي، ض1، بلاوةكراوةى خانةى وةرطيَران، ضاثخانةى رةنج، سليَمانى، 2004.

-ريفراندؤم و سةربةخؤيي باشورى كوردستان، ئاسؤ كةريم، ض1، زنجيرة كتيَبي طؤظارى طولان، ضاثخانةى رؤذهةلات، هةوليَر، س.ض نينة.

-زاراظيَن سياسى (شرؤظةكرنا ثتر ذ 250 تيَطةهيَن سياسى)، ئا: عثمان يونس ايتوتى، ضاثخانا ئازادى، دهؤك، 2007.

-سياسةت طةمةيةكى بةردةوام، سةعيد مةموزينى، ض1، ضاثخانةى منارة، هةوليَر، 2010.

-شيعرى بةرةنطارى كوردى 1975-1991، ئةبوبةكر خؤشناو، ذ.ض نينة، ضاثخانةى رؤناكبيرى، سليَمانى، 2002.

-ضةند تيؤرةكيَن رةخنا ئةدةبي، عبدى حاجى (د)، ض1، ذ وةشانيَن دةزطةهيَ سثيريَز، ضاثخانا حاجى هاشم، هةوليَر، 2008.

-طشتثرسي و سةربةخؤيا كوردستانيَ، ريَنجبةر جميل شيخو بامةرنى، ذ.ض نينة، ضاثخانا هاوار، دهؤك، 2017.

-كوردستان ثةرينةوة بةرةو هةرمان، بةختيار شاخى، ض1، ن.ض نينة، هةوليَر، 2019.

-لة بةهارى شيلانانيَوة تا ثايزى ورميَ و ضةثكيَ طول و ضةثكيَ نيَرطز، فةرهاد شاكةلى، ض2، مهاباد، 2002.

-لة ستايشي ئةدةبدا، كؤمةليَ وتار، و: شيَرزاد حةسةن، ض1، دةزطاى ضاث و بلاوكردنةوة ئاراس، ضاثخانةى وةزارةتى ثةروةردة، هةوليَر، 2001.

-مافةكانى طةلى كورد لة دةستورى 2005ي ئيراقدا، ريَبين محةمةد سؤفي، ذ.ض نينة، بلاوكراوةكانى سةنتةرى ليَكؤلينةوةى ستراتيجى كوردستان، ن.ض نينة، سليَمانى، 2007.

-نة شةظ تيَرا خةونيَن من دكةت نة رؤذ تيَرا خةميَن من (ديوان)، موئةيةد تةيب، ض1، وةشانخانا سثيريَز بؤ ضاث و وةشانيَ، ن.ض: نينة، دهؤك، 2018.

-نزاييَن ئاطرى (ديوان)، عارف حيتؤ، ض1، ضاثخانا شةهاب، هةوليَر، 2018.

-هيَمن دةربارةى ناوةرؤكى سياسى و كؤمةلايةتى شيعرةكانى، عوسمان دةشتى، ذ.ض نينة، لة بلاوكراوةى دةزطاى ضاث و بلاوكردنةوة بةدرخان6، ضاثخانة و ئؤفيستى تيشك، سليَمانى، 2003.

-ئايديؤلؤذيا د هؤزانيَن جةطةرخوينى دا، نةوزاد عةبدوللا بامةرنى، ض1، ذ وةشانيَن دةزطةهيَ سثيريَز، ضاثخانا خانى، دهؤك، 2007.

-ئيراقي دوواى سةدام و ضارةنووسي باشورى كوردستان، بورهان أ. ياسين (د)، ض1، دةزطاى ضاث و ثةخشي سةردةم، سليَمانى، 2008.

• رؤذنامة و طؤظار ب زمانيَ كوردى

- بانطةوازيَك لة روانطةى ئةدةبي كورديي نويَمانةوة، كؤمةكا نظيَسةران، طؤظارا روانطة، ذ1، ضاثخانةى النجمان، نةجةف، 1971 ل6-15.

- ثةياما سةروةرييَ، ناجى تاها بةروارى، طؤظارا ثةيظ، ذ75، دهؤك، 2017، ل92-94.

- جوانكارى رةوانبيَذى لة كؤ شيعرى (رؤذانيَك بوو)دا، كةريم شارةزا، طؤظارا رامان، ذ118، دةزطةهيَ رامان، هةوليَر، 5/3/2007، ل190-195.

- جوانى لة هونةر و ئةدةبدا، كةريم شارةزا، طؤظارى رامان، ذ132، دةزطاى رامان، هةوليَر، 5/5/2008، ل148-152.

- دةما هةر تشت بةر خوة ددةت، هزرظان، طؤظارا ثةيظ، ذ75، دهؤك، 2017،ل90-91.

- دوو هةلبةست، محسن قوضان، طؤظارا ثةيظ، ذ78، دهؤك، 2019، ل152-154.

- رؤلى شيعرى سياسى لة جولانةوةى نةتةوةيي كورددا 1918-1925، سامان عزالدين سعدون، طؤظارى زانكؤى طةرميان، ثةربةندى 5، ذ3، طةرميان، خزيَرانى2018، ل383-404.

- شيعر و رؤلى لة بة شكاركردنيَكى ئةدةبييانةى ثرؤسةى ئةنفالدا (طؤرستانى ضراكان) بة نموونةوة، محةمةد سالح مستةفا، طؤظارى رامان، ذ145، دةزطةهيَ رامان، هةوليَر، 5/6/2009، ل154-157.

- كارى هونةرى و راستى، مارتن هايدطةر، و ذ ئةلمانى: حةميد عةزيز (د)، ثشكا ئيَكيَ، طؤظارا رامان، ذ142، هةوليَر، 5-3-2009، ل87-100.

- كورد و دةولةتبوون!، عبدالرحمن بامةرنى، طؤظارا مةتين (طؤظارةكا راميارى رةوشةنبيرى طشتى سةربةخؤية)، ذ227، دهؤك، 2014، ل33-42.

- ئةدةب وةك دؤكؤميَنتى ميَذوويي، هةظال ئةبوبةكر حسةين (د)، طؤظارى زانكؤى سليَمانى، ذ43، تشرينى دووةمى 2013، بةشي بي، ل173-190.

• بريار و بةيانيَن سازييَن فةرمى ب زمانيَ كوردى:

- راطةياندنى ئةنجامى كؤتايي راثرسي، كؤميسيؤنى بالاى سةربةخؤى هةلبذاردن و راثرسي، 28ى 9ى 2017، ئيمزا (بنيَرة: بؤ ميَذوو، مةسعود بارزانى، ل261).

- فةرمانى هةريَمى، ذمارة 106، كؤمارى ئيراق، هةريَمى كوردستان، سةرؤكايةتى هةريَمى كوردستان، مةسعود بارزانى، سةرؤكى هةريَمى كوردستان، 8-6-2017، ئيمزا. بنيَرة (بؤ ميَذوو، مةسعود بارزانى، ل228 – 232).

• ذيَدةر ب زمانيَ عةرةبي:

• ثةرتووك

- الاستفتاء الشعبي بين الانظمة الوظعية و الشريعة الاسلامية، ماجد راغب علو (د)، ط1، المكتبة المنار الاسلامية، الكويت، 1980.

- دستور جمهورية العراق، 2005.

- العلاقة الشيعية – الكوردية و مستقبلها، مجموعة من الكواتب، ط1، مركز دراسات رووداو، مطبة رؤذهةلات، أربيل، 2019.

- من الادب المقارن، نجيب العقيقي، ط1، دار المعارف، المصر، 1948.

- مناهج النفد المعاصر، صلاح فضل (د)،ط1، القاهرة –مصر، 2002.

- الموسوعة السياسية، عبدالوهاب الكيالي (د)، المؤسسة العربية للدراسات و النشر، ط3، ج1، 1986.

- الموسوعة الميسرة للمصطلحات السياسية، اسماعيل عبدالفتاح عبد الكافي (د)، د.م، د.م.ط، 2005.

• ويَبسايتيَن ئةنتةرنيَتيَ

- ماهية الادب، فارس السلامة عطار، الصفحة الديوان العرب، 18ى نيسان، 2009 https://www.diwanalarab.com/%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D8%A8

- إقليم كردستان يعرض "تجميد نتائج" الاستفتاء على الاستقلال وبدء حوار مفتوح مع بغداد، 24-10-2010، الصفحة فرانس24. https://www.france24.com

• بريار و بةيانيَن سازييَن فةرمى ب زمانيَ عةرةبي

- قرار المجلس النواب العراقي، الجلسة رقم 23 للتاريخ 27-9-2017 https://ishtartv.com/viewarticle,77264.html

• ثةرتوك ب زمانيَ ئينطليزى:

- Oxford dictionary, Oxford University, fourth edition, p3

منشور

2024-06-30

كيفية الاقتباس

Ahmad Abdulrahman, K. ., & Ismail Haji, N. . (2024). وێنه‌كرنا ریفراندۆما سه‌رخوه‌بوونا باشوورێ كوردستانێ د هۆزانا هنده‌ك هۆزانڤانێن ده‌ڤه‌را به‌هدیناندا. المجلة الأكاديمية لجامعة نوروز, 13(2), 414–427. https://doi.org/10.25007/ajnu.v13n2a1185

إصدار

القسم

مقالات