هەلبژارتنێن پەرلەمانێ کوردستانێ یێن ١٩٩٢ و کاریگەریا ئەنجامێ وان لسەر پارتی گەل

المؤلفون

  • Yousif Mohammed Yousif كولیژا یاسا و رامیاى، به‌شێ زانستێن سیاسى، زانكویا نه‌وروز، دهوك، هەرێما کوردستانا ئیراقێ
  • Abdulfattah Ali Yahia سه‌روكێ ئه‌كادیمیا كوردى، هه‌ولێر، هەرێما کوردستانا ئیراقێ

DOI:

https://doi.org/10.25007/ajnu.v12n3a1444

الملخص

  هەلژارتنێن ١٩٩٢ ئێک ژ دەستکەفتێن بزاڤا ڕزگاریخوازیا کوردی بوو، جهێ گرنگی پێداکرنێیە، سەرەرایێ وان ناکوکی و بارودوخێن دژواریێن کوردستان تێدا دەربازدبوو، بەرەیێ کوردستانی ل دوماهیێ شیا بریارا ئەنجامدانا هەلبژارتن بدەتن، بۆ دامەزراندنا پەرلەمان و حکومەتا هەرێما کوردستانێ، هەلبژارتن یەکەم ئەزمونا دیموکراسیا کوردی بوویە بۆ شەرعیەت دانا دەستهەلاتا کوردی، کۆ جهێ بەرەیێ کوردستانێ بگریتن، ل ڕاستیدا ئەنجامدانا پروسێسا هەلبژارتنا نە بریارەکا ب ساناهی بوویە، چونکی حکومەتا عیراقێ ب هەمی لایەکێڤە گەماردانابوو سەر کوردستانێ، ژلایەکیێ دیترڤە فشارێن هەرێمی ل سەر هەرێما کوردسانێ هەبوون داکۆ چ قەوارەیێن جوگرافی یێن کوردی دروست نەبن، دیسان هەمی لایەنێن سیاسی یێن ئەندام بەرەیێ کوردستانیدا دگەل هندێ نەبوون هەلژارتن بهێنەکرن، لێ ل دوماهیێ سەرەرایێ چەندین کێموکاسیا هەلبژارتن هاتنە ئەنجامدان.
د ئەڤێ ڤەکولینێدا بەحس لسەر چاوانیا بریاردانا یاسا هەلبژارتنا ژلایێ بەرەیێ کوردستانێ ڤە هاتیە بەحسکرن، پاشان برێڤەچوون و ئەنجامدانا هەلبژارتنا و وان سەرپێچیا یاسایی و نەپاقژیا هەلبژارتنا ژلایێ پارتێن سیاسیڤە هاتیەکرن، هەر چەندە پتریا لایەنێن سیاسی ل سەر ئەنجاما ڕازینەبوون بەلێ ل دوماهیێ ئەنجام هاتنە پەسەندکرن و بتنێ پارتی و ئێکەتی سەرکەفتن، کورسیێن پەرلەمانی دناڤبەرا واندا ب وەکهەڤی هاتنە دابەشکرن.
ئەنجامێ هەلبژارتنا کاریگەریەکا نەرینی لسەر پارتێن سەرنەکەفتین هەبوو، لەورا وان هەولدان خۆ باشتر ئامادەبکەن، پاشان هزرا ئێکگرتنێ دناڤبەرا پارتی گەل و حسک و پاسودا کەفتە ڕوژەڤێدا، چونکی هەر سێ لایەن توشی شکەستنێ ببوون، سەر ئەنجام سەرکردایەتیا هەر سێ
لایەنا ل سەر ئێکگرتنێ د چارچوڤێ ئێک حزبدا رازیبوون، پاشی ١٩٩٢ وان حزبا یەکگرتنا کوردستانێ دامەزراند، بەلێ ژیێ وێ یێ کورتبوو، چونکی ل ١٩٩٣ خۆهەلوەشاند دگەل پارتی دیموکراتی کوردستان ل ١٦ ئابا ١٩٩٣ ل کونگرێ ١١دا ئێکگرتن ئەنجامدا.

التنزيلات

بيانات التنزيل غير متوفرة بعد.

المراجع

لیستا ژێدەران

بەلگە نامە یێن نەبەلاڤکری

• الجبهە الکردستانیە ــ العراق، قرارات الجبهە الکردستانیە فی جلسات یومی ٧ ــ ٨/٤/١٩٩٢.

• حزب الشعب الدیمقراگی الکردستانی، المکتب السیاسی، الی جمیع الفروع المناچلە، ٢٠/٦/١٩٩٢.

• حزب الشعب الدیمقراگی الکردستانی، المکتب السیاسی، حول الانتخابات فی کوردستان.

• حزب الشعب الدیمقراگی الکردستانی، المکتب السیاسی، لجنە الانتخابات المرکزیە الی جمیع الفروع و الاژاعە المرکزیە FM اربیل و تلفزیون دهۆک و گەل و بوتان و پێشەنگ و الی اعچاء لجنە الانتخابات المرکزیە، ١١/٤/١٩٩٢.

• القیادە السیاسیە المشترکە، پاسوک ــ گەل ــ سوسیالست، ١٩/٦/١٩٩٢.

بەلگەنامێن بەلاڤکری

• البلاغ الختامی لاجتماع القیادە المشترکە لاحزاب: الاشتراکی ــ پاسوک ــ الشعب، ٢٨/٧/١٩٩٢.

• بیان الخگوات التوحیدیە ڵحزاب پاسوک و الاشتراکی و الشعب، ٨ حزیران ١٩٩٢.

• ئە.م.س.پ.د.ک، البلاغ الختامی للمۆتمر التوحیدی لحزب یەکگرتن الکوردستانی/اللجنە المرکزیە حزب یەکگرتن الکوردستان، ٢٨/٨/١٩٩٢.

ناما ماستەرێ

• ئاراس عەبدولرەحمان مستەفا، راپەرینێ ئادارێ ١٩٩١ز لە باشوری کوردستان، نامەی ماستەر، کولیژی زانستە کومەلایەتیەکان، زانکوی کویە، ٢٠٠٨.

پەرتوک ب کوردی

• بەدران ئەحمەد حەبیب، هەلبژاردنەکانی کوردستان ١٩ ئایار ١٩٩٢، بەلگە و دەستهاوێژ، چ٢، مگبعە وزارە التربیە، (اربیل ــ ٢٠٠٠).

• ح. گەوهەری، ڕاپورت دەربارەی هەڵبژاردن و پەرڵەمانی کوردستان (٩/٥/١٩٩٢ ــ ٤/٦/١٩٩٢)، (ستۆکهۆڵم ــ ١٩٩٢).

• خەلات موسا یوسف، پارت و ڕەوتێن ئیسلاما سیاسی ل هەرێما کوردستانێ ــ عیراق ٥ی ئادارا ١٩٩١ ــ ٩ی نیسانا ٢٠٠٣، ڤەکۆلینەکا مێژوویی سیاسییە، چاپخاننا زانکۆیا دهۆک، (دهۆک ــ ٢٠١٢).

• رودهوف و میخایل لیزینبرک و پیتر موولەر، هەلبژاردنەکانی کوردستانی عیراق ١٩/مایس ١٩٩٢ ئەزمونێکی دیموکراسیانە، و: ئینگلیزی: صفوف رشید صدقی، لەبلاوکراوەکانی لیژنەی سلێمانی ڕێکخراوی مافی مروڤـ لە کوردستان، چاپ کومەلەی دوستایەتی هولەند و کوردستان (هولندا ــ ١٩٩٤).

• رێکار ئەحمەد، یەکگرتن و هەلوەشانەوە، چاپخانەی بەهەست، (سلێمانی ــ ٢٠١٦).

• سەڵاح رەشید، مام جەلال ــ دیداری تەمەن ــ لە لاوێتیەوە بۆ کۆشکی کۆماری، بەشی دوەم، چ٢، چاپخانا کارۆ، (سلێمانی ــ ٢٠١٧).

• فەرهاد عەونی، ئەزموونی روژنامەوانیم، چاپخانەی رۆژهەلات، (هەولێر ــ ٢٠١١).

• فەرهاد عەونی، رۆژگارم ئاوا تێپەڕی، ب١، چاپخانەی رۆژهەلات (هەولێر ــ ٢٠١٦).

• فۆاد سدیق، گەردەڵولی سیاسەت، چاپ بەرێوەبەرایەتیی چاپخانەی رۆشنبیری هەولێر، (هەلێر ــ ٢٠٠٦).

• محەمەد حاجی مەحمود، ڕوژ ژمێری پێشمەرگەیەک ١٩٧٦ ــ ١٩٩٦، ب٤، چاپخانە و ئوفیسێتی دبلان، (سلێمانی ــ ٢٠٠٩).

• محمەد شاکەلی، لە بزوتنەوەوە بۆ حزبی سوسیالیستی کوردستان ١٩٧٦ ــ ١٩٩٣، چاپخانەی کارو (کەرکوک ــ ٢٠١١).

پەرتوک ب عەرەبی

• فاچل الزهاوی، حرب الخلیج و انتفاچە کوردستان العراق، مگبعە روون، (السلیمانیە ــ ٢٠٠٤).

• رحیم عجینە، الاختیار المتجدد ژکریات شخصیە و صفحات من مسیرە الحزب الشیوعی العراقی، مگبعە اوفسیت، (بغداد ــ ٢٠٠٩).

• مایکل میدوکرفت و مارتن لون، من جمعیە الاصلاحات الانتخابیە، انتخابات البرلمان الکوردی فی العراق و انتخابات قائد الحرکە التحرریە الکوردیە الپلاپاء، ١٩ مایس عام ١٩٩٢، مگبعە وزارە التربیە، (اربیل ــ ١٩٩٦).

بەلاڤکریێن رێکخراو و پارتێن سیاسی

أ ــ ب زمانێ کوردی

• پروگرام و پەیرەوی ناوخوی حزبی یەکگرتنی کوردستان.

• دەستەی لێکولینەوە لە مەکتەبی ناوەندی ڕوشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموکراتی کوردستان، شەری هەلبژرادن و نەفیر عامەکەی جەلال تالەبانی، (١٩٩٥ ــ پیرمام).

ب ــ ب زمانێ عەرەبی

• المجموعە القانونیە الدولیە لحقوق الإنسان انتخابات بلا حدود تقریر حول انتخابات مایس ١٩٩٢ فی کوردستان العراق، گ١، مگبعە وزارە التربیە، (اربیل ــ ١٩٩٩).

روژنامە

أ ــ ب کوردی

١- روژناما خەبات.

٢- روژناما بوتان

٣- روژناما کوردستانی نوێ.

٤- روژنامەی برایەتی

ب ــ ب عەرەبی

٥- جریدە بوتان

٦- جریدە گەل (الشعب)

چاڤپێکەفتن

ناڤ جهـ و مێژوویا چاڤپێکەفتنێ

• چاڤپێکەفتن دگەل فەرهاد عەونی هەولێر، ل ١٩/٩/٢٠١٦.

• چاڤپێکەفتن دگەل عبدالمجید ابراهیم عزیز (مجید رزگاری) هەولێر، ل ٢٨/٨/٢٠١٦.

• چاڤپێکەفتن دگەل عبدالله عزیز خالید (عبدالله ئاگرین) هەولێر، ل ١٧/٤/٢٠١٦.

• چاڤپێکەفتن دگەل عدنان رەشاد مفتی هەولێر، ل ٥/٩/٢٠١٦.

• چاڤپێکەفتن دگەل عپمان محمود عبدالرحمن دهۆک، ل ١٩/٤/٢٠١٦.

• چاڤپێکەفتن دگەل بروسکە نوری شاوێس هەولێر، ل ٢/٤/٢٠١٦.

• چاڤپێکەفتن دگەل عبدالله صالح حفڤ الله دهۆک، ل ٢٤/٣/٢٠١٦.

• چاڤپێکەفتن دگەل نیهاد لگیف سلیم هەولێر، ل ٦/٣/٢٠١٦

التنزيلات

منشور

2023-08-19

كيفية الاقتباس

Mohammed Yousif, Y., & Ali Yahia, A. (2023). هەلبژارتنێن پەرلەمانێ کوردستانێ یێن ١٩٩٢ و کاریگەریا ئەنجامێ وان لسەر پارتی گەل. المجلة الأكاديمية لجامعة نوروز, 12(3), 344–357. https://doi.org/10.25007/ajnu.v12n3a1444

إصدار

القسم

مقالات