The Barzanian Political and Sociological Circumstances between 1946-1956

Authors

  • Farhad M. Ahmed College of Human Science, University of Duhok, Duhok, Kurdistan Region - Iraq
  • Fatah M. Mahmoud College of Basic EducationK, Amedy, University of Duhok, Duhok, Kurdistan Region - Iraq

DOI:

https://doi.org/10.25007/ajnu.v6n4a146

Keywords:

Barzanian Families, Tragedy, Iraqi Government, Tribal Leaders (Agha)

Abstract

    This research is an academic attempt to determine those tragedies, crisis and disasters that Barzanian families had subjected since collapse the Kurdistan Republic in Muhabad and returning to Iraq during (1946-1956). It is clear that during this period Barzanies were exposed to inhuman oppression by both Iraqi and Iranian governments, which cause to loss a great number of them either during wars or hash conditions and diseases. It is worth mentioned that Barzanian fighters and their families were around (10,000) when forced to flee to Iran after collapse of the Barzan's Second Revolution in 1945. However, nearly half of them were loosed during returning to home, furthermore, after returning hundreds of them became victims of the Iraqi unlawful treatment. Therefore, necessarily it has been seen that this period of Barzanian history to be recorded in the academic research especially it rely on interview of those people who saw and lived with those catastrophic events. By this project we could preserve a quite number of those events.

Downloads

Download data is not yet available.

References

1- کومارا ئەزربەیجانێ ل ١٢ کانوونا ئێکێ سالا ١٩٤٥ ب سەروکاتیا جەعفەر بیشەوەری ل ئەزربیجانا ئیرانێ ھاتە دامەزراندن وپایتەختێ وێ تەبریز بوو، ول ١٣ کانوونا ئێکێ سالا ١٩٤٦ ل سەر دەستێن لەشکەرێ ئیرانێ ھاتە 1- ژنافبرن. بو پتر پێزانینا بەرێخو بدە: ڕمل عباس جبر البحرانی، الازربیجانیون ودورھم السیاسی فی إیران ١٩٠٥-١٩٤٦، رسالە ماجستیر، غیر منشورە، کلیە التربیە، الجامعە المستنێریە، (بغداد، ١٩٩٧)، ێ ١١٣-١٢٤.
2- کومارا کوردستان ل ٢٢ کانوونا دووێ سالا ١٩٤٦ب سەروکاتیا قازی مەحمەدی ل مەھابادێ ھاتە دامەزراندن، ول ١٧ کانوونا ئێکێ سالا ١٩٤٦ ل سەر دەستێن لەشکەرێ ئیرانێ ھاتە ژنافبرن. بو پتر پێزانینا بەرێخو بدە: ھوزان سلیمان میرخان الدوسکی، جمھوریە کوردستان ٢٢ کانون الپانی ١٩٤٦- ١٧ کانون الڕول ١٩٤٦ دراسە تاریخیە-سیاسیە، (بیروت، ٢٠٠٦)، ێ ٨٢ وما بعدھا.
3- د. ک. و. ملفات البلاگ الملکی ، ملفە رقم ٤٩٩٣/٣١١ ، کتاب المفوچیە الملکیە العراقیە فی گھران إلی وزارە الخارجیە، الرقم ٢/٢/ ١٧٣ المۆرخە فی ٨ نیسان ١٩٤٦ ، ێ ٧٥.
4- G.Lenczowski,Soviet Advance in the Middle East, Washington: American Enterprise Institute for Policy Research, ١٩٧٤,P ٢٧.
5- عبدالرحمن قاسملو، کوردستان و کورد، وەگێران: عبداللە حسن زادە ، (ھەولێر، ٢٠٠٦)، چ٢، ل ٩٠؛ کاوس قفگان، الانتفاچات البارزانیە، (اربیل، ٢٠٠٣)، گ٢، ێ ١٢٢.
6- شارێ نەغەدێ ب روبەرێ ٢٠٠٠ کلم٢ دکەڤیتە باشورێ پارێزگەھا ئورمییێ (ئەزربیجانا غەربی) شارێ ئورمییێ دکەڤیتە باکورێ وێ و شارێ میاندئوب دکەڤیتە روژھەلاتا وێ و شارێ پیرانشھر دکەڤیتە باشورێ وێ و سنورێن عێراقێ و ئیرانێ دکەڤنە روژئاڤا وێ کورد و تورک لێ دژین. ایرج افشار سیستانی، نگاھی بە ازبایجان غربی،( تھران، ١٣٨١)، ێ ێ ٩٩١- ٩٩٥.
7- شارێ شنو ب روبەرێ ١٠٨٦ کلم٢ دکەڤیتە روژئاڤا شارێ نەغەدێ و ئێک ژبەشێن وێ دھێتە ھژمارتن. ھمان مێدر، ێ ٩٩٦.
8- دیدارەک دگەل رەشید حەمو حاجی، شیلادزێ، ٧ ئاب ٢٠١٥، ژدایک بویێ ١٩٢٦ گوندێ شنگێل، بەژداری د شورەشا ١٩٤٣-١٩٤٥ دا کریە سالا ١٩٤٦ بوویە پێشمەرگێ کومارا کوردستان و ل سالا ١٩٤٧ دگەل بارزانی چوویە ئێکەتیا سوفیەتێ، نوکە ئاکنجی یە ل کومەلگەھا دازان دەڤەرا بارزان؛ دیدارەک دگەل کازم مستەفا شێخ عمر (کازم شانەدەری)، پیرمام، ٣ ئەیلول ٢٠١٥، ژدایک بویێ ١٩٣٠ ئێک ژ بەژداربوێین شورەشا بارزان یا دووێ یە، سالا ١٩٤٥ بەرەڤــ ئیرانێ چوو و وەکو پێشمەرگەە بەژداری کومارا کوردستان بوویە، سالا ١٩٤٧ دگەل بارزانی چوویە ئێکەتیا سوڤیەتێ د سالا ١٩٥٨ زڤریە کوردستانێ، د زۆربەی شورەشێن کوردی دا بەژداری کریە، نوکە ئاکنجی یە ل شارێ پیرمام.
9- بەکر عەبدولکەریم حوێزی، گەشتێک بە کوماری مەھاباد دا بیرەوەریەکانم لە رۆژھەلاتی کوردستاندا، (ھەولێر،٢٠٠١)، چ٢، ل ١٠٠.
10- نەجەف قولی پسیان، لە مەھابادی خوێناوییەوە ھەتا لێوارەکانی ئاراس، لە شەوکەت شێخ یەزدین، بارزانی لە مەھابادەوە ... بۆئاراس، (ھەولێر، ٢٠٠١)، چ٢، ل ٢٩.
11- ڕایوب بارزانی، المقاومە الکردیە للاحتلال ١٩١٤- ١٩٥٨، (فرنسا، ٢٠٠٢)، ێ ٢٧٥.
12- بەکرحوێزی، ژێدەرێ بەرێ، ل ١٠٤؛ نەچەڤــ قولی پسیان، ژێدەرێ بەرێ، ل ٦٩؛ مسعود بارزانی، بارزانی و بزووتنەوەی رزگاریخوازی کورد ١٩٣١-١٩٥٨، وەرگێران: سەعید ناکام، (دھوک، ١٩٩٨)،، ل ١٧١.
13- نەچەڤــ قولی پسیان، ژێدەرێ بەرێ، ل ٧٠؛ مسعود بارزانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ١٧٢.
14- فەرھاد محەمەد ئەحمەد، ل بیرەوەریا سێدارەدانا چوار ئەفسەرێن کورد، روژناما وار، ژمارە (١٧٥) ٢١ حزیران ٢٠١٠، ل ٣.
15- دانا ادامز شمدت، رحلە الی رجال الشجعان فی کردستان، ترجمە: جرجیس فتح اللە، (اربیل، ١٩٩٩)، ێ ١٥٤-١٥٧.
16- برھان ابابکر یاسین، کوردستان فی سیاسە القوی العڤمی ١٩٤١-١٩٤٧، ترجمە: ھوراس، (دھوک،٢٠٠٢)، ێ ١٨٤-١٨٥.
17- دیدارەک دگەل زکری حەجی حە سەن بابسێفی، گوندێ ھردان، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٤، ژدایک بویێ ١٩٣٠ گوندێ بابسێڤا، بەژداری کوچا بارزانییان کریە بو ئیرانێ ھەروەسا ل کومارا کوردستان دا بوویە پێشمەرگە، ل ٢٠١٥ چوو بەر دلوڤانیا خودێ.
18- دیدارەک دگەل کازم شانەدەری، پیرمام، ٣ ئەیلول ٢٠١٥؛ ھەروەسا بنێرە: ڕیوب بارزانی، المێدر السابق، ێ ٢٨٢.
19- دیدارەک دگەل کازم شانەدەری، پیرمام، ٣ ئەیلول ٢٠١٥.
20- دیدارەک دگەل ئەمین ئیبراھیم بابسیفی ١٢ تیرمەھێ ٢٠١٦ دارا دازان، ژ دایک بوویێ سالا ١٩٣٧ گوندێ بابسێفا سەر ب دەڤەرا بارزان، د کوچا سالا ١٩٤٥ بۆ ئیرانێ بەشداری کریە و پشتی ڤەگەریانێ ژی بو عیراقێ رویدانێن کەمپا سوران و سەرەدەریا حکومەتا عیراقێ و ئاغایان بەرامبەر بارزانییان باش ل بیرە، نھا ئاکنجی یە ل کومەلگەھا دازان سەر ب دەڤەرا بارزانڤە.
21- ھوزا مامش، ل دەڤەرێن پیرانشەھەر، نەغەدێ، شنو، پسو، جلدیان دژین، ل وی دەمی قەرەنی ئاغا سەروکێ وێ بوو، و ئەو رازی نەببوو ب دەستھەلاداریا قازی مەحمەدی. ایرج افشار سیستانی، مێدر پشین، ێ ێ ٦٧١-٦٧٣.
22- ھوزا مەنگور، ل دەڤەرێن پیرانشەھەر، سەردەشت، مھاباد، بوکان، و ھندەک دەڤەرێن سنوریێن دگەل عێراقێ دژین. ایرج افشار سیستانی، مێدر پشین، ێ ٧١٧.
23- ئەبولحەسەن تەفرەشیان، بارزانیەکان...چەند لاپەرەک لە خەباتی سەربازە وبنووەکانی کوماری دیموکراتی کوردستان، و: بەختیار شەمەی، چ٢، (ھولەندا، ٢٠٠٤)، ل ل ٤٣- ٤٤؛ بەکر حوێزی، ژێدەرێ بەرێ، ل ١٢٦.
24- دیدارەک دگەل شەریف قورتاس زراری (ماموستا شەریف)، ھەولێر، ١٠ تەباخێ ٢٠١٥، ناڤبری ل سالا ١٩٣٢ ل گوندێ خو زرارا سەر ب دەڤەرا شێروانڤە ژ دایک بوویە، ل سالا ١٩٤٥ دگەل مالا خو بەرەڤ سنورێن ئیرانێ ئاوارە بوونە و ل گوندەوارێن دەردوورێ مھاباتێ ئاکنجی بووینە، پشتی ژناڤچوونا کومارا کوردستان وەکی ھەمی خێزانێن بارزانییان بەرەف گادەر پاشڤە ھاتینە و ل سالا ١٩٤٧ دگەل مەلا مستەفا بەرەف ئێکەتیا سوڤیەتێ چوون تا ١٩٥٨ ڤەگەریایە عیراقێ و بوویە ماموستا ل ئێک خاندنگەھێن دەڤەرێ، نوکە ل ھەولێرێ ئاکنجی یە.
25- ھەمان ژێدەر.
26- دیدارەک دگەل زکری حەجی حە سەن بابسێفی، گوندێ ھردان، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٤، دیدارەک دگەل ئەمین ئیبراھیم بابسیفی ١٢ تیرمەھێ ٢٠١٦ دارا دازان.
27- دیدارەک دگەل حاجی شیرو حاجی، گوندێ بازێ، ١٠ ئادارێ ٢٠١٤، ژدایک بویێ سالا ١٩٢٥ گوندێ بازێ، ئێک ژ بەژدار بوویێن شورەشا بارزان بوو ل ١٩٤٣- ١٩٤٥، پاش دچیتە ئیرانێ و دبیتە پێشمەرگێ کومارا کوردستان، ئاگەھدارێ زوربەی رویدانێن وی سەردەمی بوو، ل پایزا ٢٠١٤ کوچا داوی کر؛ دیدارەک دگەل زکری حەجی حە سەن بابسێفی، گوندێ ھردان، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٤.
28- علی ڕێغر احسانی، بارزانی و پاشەکشیێ بارزانیەکان، وەرگێران: ئەبو بەکر سالح ئیسماعیل، (ھەولێر، ٢٠٠٨)، ل ٤٢؛ عەباس غەزالی میرخان، لە مەھابادەوە تا گادەر،(ھەولیر، ٢٠٠٧)، چ٢، ل ١٤.
29- مسعود بارزانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ١٨٠.
30- ئەبولحەسەن تەفرەشیان، ژێدەرێ بەرێ، ل ٥٣.
31- عبدالرحمن قاسملو، کوردستان و کورد: لێکولینەوەیەکی سیاسی و ئابوری، وەرگێران: عبداللە حسن زادە، (ھەەولێر ،٢٠٠٦)، چ٢، ل ٩٠.
32- ھەمان ژێدەر، ل ٩١.
33- علی ڕێغر احسانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٥١.
34- ھەمان ژێدەر، ل ٩٠.
35- عبدالرحمن قاسملو، چل سال خەبات لە پێناو ئازادی، کورتە مێژووی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئیران، (ب . ج، ٢٠٠٢)، ل ل ١٠٧- ١٠٨؛ مسعود بارزانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ١٧٩؛ نەجەڤــ قولی پسیان، ژێدەرێ بەرێ، ل ل ١٣٠- ١٣١.
36- معروف چیاووک، مڕساە بارزان المڤلومە، (بغداد، ١٩٥٤)، ێ ێ ١٩٦- ١٩٧.
37- علائەدین سەجادی، شورەشەکانی کورد و کورد و کوماری عێراق، ئامادەکرن و لەچاپ دانەوە: ئەحمەد موحەمەدی، (تەھران، ٢٠٠٥)، ل ٢٢٦.
38- ئەبولحەسەن تەفرەشیان، ژێدەرێ بەرێ، ل ٥٧؛ علی ڕێفر احسانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٥٤.
39- دیدارەک دگەل رژدی خورشید بێکولی، دازان، ٢٦ ئەیلولێ ٢٠١٥ ژدایک بویێ ١٩٣٢ ئێک ژبەژداربویێ شورەشا بارزان یا دووێ بوو و سالا ١٩٤٥چوویە ئیرانێ و بژداری د لەشکەرێ کومارێ دا کریە و سالا ١٩٤٧ زڤریەڤ کوردستانا عیراقێ ل کەمپا سوران ئاکنجی ببوو، زوربەی رویدانێت وی سەردەمی پێ ئاگەھدارە، نوکە ئاکنجی یە ل کومەلگەھا دازان دەڤەرا بارزان.
40- دیدارەک دگەل حاجی شیرو بازی، گوندێ بازێ، ١٠ ئادارێ ٢٠١٤.
41- دیدارەک دگەل ئامینا ھەمدلی، گوندێ ھەمدلا، ١٠ ئادار ٢٠١٥، ژ دایک بویا ١٩٢٤، ل ١٩٤٥ بەشداری کوچا ئیرانێ کریە، ئاگەھداری نەخوشی و رویدانێت وی سەردەمی یە، نوکە ئاکنجی یە ل گوندێ ھەمدلا دەڤەرا بارزان.
42- علی ڕێفر احسانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٥٥.
43- عەباس غەزالی میرخان، ژێدەرێ بەرێ، ل ٩١.
44- علی ڕێفر احسانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٥٥.
45- کونتر دشنر، احفاد ێلاح الدین الایوبی، ترجمە: عبدالسلام مێگفی ێدیق، ( دھوک، ٢٠٠٠)، ێ ێ ٢١٦- ٢١٧.
46- دیدارەک دگەل زکری حەجی بابسێڤی، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٤؛ دیدارەک دگەل ھادی رەشید بابسێڤی، دازان، ١٠ ئادار ٢٠١٥، ژدایک بویێ ١٩٣٢ گوندێ بابسێڤا، بەژدار بوویە د کوچا بارزانییان بو ئیرانێ، سالا ١٩٤٦ بوویە پێشمەرگێ کومارا کوردستان، سالا ١٩٤٧ ھەولدا دگەل بارزانی بچیتە سوڤیەتێ، لێ برایێ ویێ مەزن سلیم رەشید نەھێلا و گوتێ ئەز دێ لجھێ تەژی چم. نوکە ئاکنجی یە ل کومەلگەھا دازان دەڤەرا بارزان؛ علی اێغر احسانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٦٤.
47- دیدارەک دگەل ئامینا قادر ھەمدلی، گوندێ ھەمدلا، ١٠ ئادارێ ٢٠١٥.
48- مرتچی زربخت، از کردستان عراق تا نسوی رود اراس راە پمایی تاریخی ملا مێگفی بارزانی، (تھران، ١٣٧٧)، ێ ٢٤.
49- دیدارەک دگەل کازم شانەدەری، پیرمام، ٣ ئەیلول ٢٠١٥.
50- دیدارەک دگەل زکری حەجی بابسێڤی، ھردان، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٤.
51- عبدالرزاق الحسنی، تاریخ الوزارات العراقیە، (بیروت، ١٩٨٢)، ج٧،گ٦، ێ ١٨٨؛ علائەدین سەجادی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٢٢٧؛ حسن مێگفی، البارزانیون و حرکات بارزان ١٩٣٢-١٩٤٧،(بغداد، ١٩٨٣) ، گ٢، ێ ١٧٤.
52- عبدالرزاق الحسنی، المێدر السابق، ێ ١٨٨؛ علائەدین سەجادی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٢٢٧؛ حسن مێگفی، المێدر السابق، ێ ١٧٥؛ ایوب بارزانی، المێدر السابق، ێ ٣٠٣.
53- علی اێغر احسانی، خاگرات از قیام افسران خراسان، (تھران، ١٣٧٨)، ێ ٢٢١.
54- مسعود بارزانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ١٨٤.
55- بو پتر پێزانینا ل سەر بزاڤا خەلیل خوشەڤی، بەرێخوبدە: مسعود بارزانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٤٧- ٤٨؛ ایوب بارزانی، المێدر السابق، ێ ١٨٢.
56- مرتچی زربخت، مێدر پشین، ێ ٢٥.
57- فەرھاد محەمەد ئەحمەد، ژێدەریً بەرێ، ل ٣. ھەژی گوتنێ یە بێژین حکومەتا عێراقێ ھەر چوار ئەفسەرێن کورد ل ١٩ حزیران سالا ١٩٤٧ سێدارەدان. ھمان ژێدەر.
58- مرتچی زربخت، مێدر پشین، ێ ٢٥؛ علی اێغر احسانی، مێدر پشین، ێ ٢٢٢.
59- عبدالرزاق الحسنی، المێدر السابق، ێ ١٨٨؛ علائەدین سەجادی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٢٢٧؛ حسن مێگفی، المێدر السابق، ێ ١٧٥؛ ایوب بارزانی، المێدر السابق، ێ ٣٠٣.
60- بو زانینا ھژمارا قوربانییان و ئەگەرێن مرنا وان بنێرە: فتاح محمد، ژ بـارزان تا مـھاباد ڤەکولینەکا مێژوویی یە لدۆر رەوشا سیاسی و کومەلایەتی یا بارزانییان دناڤبەرا سالێن (١٩٤٣- ١٩٤٦)، رازیببوون بو بەلاڤکرنێ د گوڤارا زانکویا نەوروز یا ھاتی وەرگرتن ل رێکەفتی ١٥/٤/٢٠١٧، ل ل ٢٠-٢١.
61- باژێرێ سوران ژ لایێ کارگێری ڤە قەزایەکە سەر ب پارێزگەھا ھەولێرێ، دکەڤیتە باکورێ کوردستانا عیراقێ نێزیک سنورێ ناڤدەولەتی ئیران- عیراق.
62- علائەدین سجادی، ژێدەرێ بەرێ، ل ل ٢٢٨- ٢٢٩؛ مسعود بارزانی، ژێدەرێ بەرێ، ل ل ٢١٠- ٢١١؛ ایوب بارزانی، المێدر السابق، ێ ێ ٣٠٣- ٣٠٤.
63- ئەڤ گوندە دکەڤنە سنورێ قەزا مێرگەسور ل سەر ریِکا سەرەکی یا بارزان- سوران.
64- دیدارەک دگەل زکری حەجی بابسێڤی، ھردان، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٤؛ حاجی شیرو بازی، ١٠ ئادارێ ٢٠١٤؛ دیدارەک دگەل نەسیما عەبدولرەحمان بریندار شیفکی، دازان، ١٦ چریا ئیکێ ٢٠١٥، ل سالا ١٩٣٩ ل گوندێ شیفکێ ژ دایک بوویە. ئێک ژ بەژدار بوویێن کوچا بارزانییانە بو مھاباد، ل وێرێ ژبەر نەخوشییان ٦ کەس ژ بنەمالا وێ مرن. ل زۆربەی رویدان و کارەساتێن وی دەمی ئاگەھدارە.
65- دیدارەک دگەل رژدی بێکولی، دازان، ٢٦ ئەیلولێ ٢٠١٥؛ دیدارەک دگەل محمد احمد عیسی (محمد تێلی)، دازان، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٥، ژدایک بوی ١٩٣٠ گوندێ تێل دەڤەرا وەلاتژێری، ئێک ژ بەرداربوویێن شورەشا بارزان ١٩٤٣-١٩٤٥، سالا ١٩٥٤ چوویە ئیرانێ و وەکی پێشمەرگە بەژداری کومارا کوردستان کریە، نوکە ئاکنجی یە ل کومەلگەھا دازان دەڤەرا بارزان؛ عبدالفتاح البوتانی، غانم محمد الحفو، الکورد والڕحداپ الوگنیە فی العراق خلال العھد الملکی ١٩٢١– ١٩٥٨، گ١ ، (دمشق، ٢٠٠٨)، ێ ێ ١٠٥- ١٠٦.
66- دیدارەک دگەل خزیم سوار داویتکی، دازان، ١٥ ئاب ٢٠١٥، ژدایک بوویا ١٩٣٩ گوندێ داویتکا سەر ب دەڤەرا وەلاتێ ژیری ڤە، دگەل خێزانا خو بەشداری کۆچا ١٩٤٥ بو رۆژھەلاتێ کوردستانێ کریە، ل ١٩٤٧ ڤەگەریایەڤ باشورێ کوردستانێ بۆ دەمەکێ ل کەمپا سوران ئاکنجی بووینە، برێکا بابێ خو ئاگەھداری زۆربەی رویدانێن وی سەردەمی یە.
67- عەلائەدین سەجادی، ژێدەرێ بەرێ، ل ٢٢٩؛ محمد بریفکانی، چەندراستیەکی مێژوویی لەبارەی بارزانییەکان، و: چەپەر، (ب.ج ،١٩٩٢)، ل ٣٥.
68- دیدارەک دگەل نەسیما عەبدولرەحمان بریندار شیفکی، دازان، ١٦ چریا ئیکێ ٢٠١٥.
69- دیدارەک دگەل حەفس حەسەن بەگ فەرزی ئاغا شێروانی، دازان، ٢٨ ئەیلول ٢٠١٥، ل سالا ١٩٣٦ ل گوندێ کانیبوتێ سەر ب دەڤەرا شێروان ژ دایک بوویە، کچا ئێک ژ کەساسەتیێن ناڤدارا دەڤەرا بارزانە، ئەو ژی دگەل مالا خو د کوچا ١٩٤٥ دا بەشدار بوویە و پاشی ڤەگەریایە سەر گوندێن خو ئاگەھداری زوربەی وان کارەسات و دەردەسەریێن بارزانییان د وی ماوەی دا دیتین، ب تایبەتی سەرەدەریا خرابا حکومەتێ و ئاغایان بەارامبەر وان.
70- کاوس قفگان، المێدر السابق، ێ ١٠٣.
71- Foreign Office, ٣٧١/٥٢٣٦٩, Eastern ١٩٤٦. Iraq, File No. ١٩, From British Embassy, Baghdad, ١٨th January, ١٩٤٦, No. ٣١/١٦٦/٤/٤٦, To: Sir Earnest Bevin, London, pp, ٦٥-٧٠.
72- جلیلی جلیل، الحرکە الکردیە فی العێر الحدیپ، ترجمە: عبدی حاجی، (بیروت، ١٩٩٢)، گ١، ێ ١٩٩.
73- دیدارەک دگەل خزیم سوار داویتکی، دازان، ١٥ ئاب ٢٠١٥.
74- دیدارەک دگەل رژدی خورشید بێکولی، دازان، ٢٦ ئەیلولێ ٢٠١٥، دیدارەک دگەل ئەمین ئیبراھیم بابسیفی ١٢ تیرمەھێ ٢٠١٦ دارا دازان.
75- دیدارەک دگەل رژدی خورشید بێکولی، دازان، ٢٦ ئەیلولێ ٢٠١٥.
76- ھەمان ژێدەر.
77- دیدارەک دگەل نەسیما عەبدولرەحمان بریندار شیفکی، دازان، ١٦ چریا ئیکێ ٢٠١٥.
78- دیدارەک دگەل خزیم سوار داویتکی، دازان، ١٥ ئاب ٢٠١٥.
79- دیدارەک دگەل نەسیما عەبدولرەحمان بریندار شیفکی، دازان، ١٦ چریا ئیکێ ٢٠١٥.
80- دیدارەک دگەل محەمەد تاھر سعید تێلی، شێلادزێ، ٩ نیسانێ ٢٠١٤، ل سالا ١٩٤٥ ل گوندێ تێل سەر ب دەڤەرا وەلاتێ ژێری ژ دایک بوویە، بەشداری ھەردوو شورەشێن ئەیلول و گولانێ دا کریە، بمخابنیڤە ل ٢٨ تەباخا ٢٠١٤ ل شەرێن بەرەڤانیێ دژی تیرورستێن داعش شەھید بوو.
81- دیدارەک دگەل رژدی خورشید بێکولی، دازان، ٢٦ ئەیلولێ ٢٠١٥.
82- ھەمان ژێدەر.
83- ھەمان ژێدەر.
84- ئەڤ بەیتا شیعری بشێوێ زارەکی ھەتا ڤێ دوماھیێ ل سەر زارێ مریدێن شێخێ بارزان مایە، دیدارەک دگەل خزیم سوار داویتکی، دازان، ١٥ ئاب ٢٠١٥.
85- دیدارەک دگەل حاجی شیرو حاجی، گوندێ بازێ، ١٠ ئادارێ ٢٠١٤.
86- دیدارەک دگەل نەسیما عەبدولرەحمان بریندار شیفکی، دازان، ١٦ چریا ئیکێ ٢٠١٥.
87- دیدارەک دگەل نەسیما عەبدولرەحمان بریندار شیفکی، دازان، ١٦ چریا ئیکێ ٢٠١٥، دیدارەک دگەل حەفس حەسەن بەگ فەرزی ئاغا شێروانی، دازان، ٢٨ ئەیلول ٢٠١٥، ھەروەسا دیدارەک دگەل کویستان موحەمەد ئاڤەدوری، دازان، ١٠ گولانێ ٢٠١٦، ژدایک بوویا ١٩٣٦ گوندێ ئاڤەدور سەر ب دەڤەرا وەلاتێ ژیری ڤە، دگەل خێزانا خو بەشداری کۆچا ١٩٤٥ بۆ رۆژھەلاتێ کوردستانێ کریە، ل ١٩٤٧ ڤەگەریایەڤ باشورێ کوردستانێ بۆ دەمەکێ ل کەمپا سوران ئاکنجی بووینە، ئاگەھداری زۆربەی رویدانێن وی سەردەمی بوو، بمخابنیڤە ل ١ ئەیلولا ٢٠١٦ چوو بەردلوڤانیا خودێ.
88- دیدارەک دگەل کویستان موحەمەد ئاڤەدوری، دازان، ١٠ گولانێ ٢٠١٦.
89- ھەمان ژێدەر.
90- روژناما رزگاری ل دەسپێکێ زمان حالێ پارتا رزگاری بوو، ول دەمێ پارتی دیمکراتی کوردستان ھاتی دامەزراندن سالا ١٩٤٦ روژنامە ما وەک زمان حالێ پارتی وبەردەوام ل سەر دەرکەفتنێ تا کو پارتی ل شوینا وێ روژناما خەباتی کوردستان ل سالا ١٩٥٦دەرێخستی. فرھاد محمد احمد، جریدە خەبات/ النچال ١٩٥٩-١٩٦١،(دھوک،٢٠٠٨)، ێ ێ ٣٠-٣٢.
91- رزگاری، العدد(٦)، السنە الپامنە، نیسان ١٩٥٤.
92- دیدارەک دگەل حەفس حەسەن بەگ فەرزی ئاغا شێروانی، دازان، ٢٨ ئەیلول ٢٠١٥.
93- Foreign Office, ٣٧١/٥٢٣٦٩, Eastern ١٩٤٦. Iraq, File No. ١٩, From British Embassy, Baghdad, ١٨th January, ١٩٤٦, No. ٣١/١٦٦/٤/٤٦, To: Sir Earnest Bevin, London, pp, ٦٥-٧٠.
94- دیدارەک دگەل زکری حەجی بابسێڤی، ھردان، ٣١ کانونا ئێکێ ٢٠١٤.
95- گوندێ ئاژگەیی دکەڤیتە سنورێ شاروچکێ پیرمام ل سنورێ ھەولێرێ.
96- دیدارەک دگەل نەسیما عەبدولرەحمان بریندار شیفکی، دازان، ١٦ چریا ئیکێ ٢٠١٥.
97- ئەڤ گوندە سەر ب ناوچا شەقلاوێ یە دکەڤیتە ناڤبەرا شەقلاوە و حەریرێ.
98- ھەمان ژێدەر.
99- گوڤارا نزار، ئێکەم گوڤارا سیاسیا فەرمییا کوردییە ل عێراقێ، ب سەرپەرشتیا عەلائەین سوجادی ب ھەردوو زمانێن عەرەبی وکوردی دھاتە بەلاڤەکرن، ھژمارا ئێکێ ل ٣٠ ئادارا سالا ١٩٤٨ دەرکەفت، ودوماھیک ھژمارا وێ کو ھژمارا (٢٢) ل ١٥ شواتا سالا ١٩٤٩ ھاتە وەشاندن. بۆ پتر پێزانینا بەرێخوبدە: رەفیق سالح، نزار لێکولینەوە و پیرستکاریی: سدیق سالح، (سلێمانی، ٢٠٠٠)، ل ١٣.
100- نزار، العدد(٤)، بغداد، ١٥ مایس ١٩٤٨، ڤەگوھاستن ژ: رەفیق سالح، ژێدەرێ بەرێ، ل ل ١٣-١٦.
101- بنێرە ھژمارێن گوڤارا نزار یێن پاش ھژمارا چوارێ دەرکەفتین. ھەمان ژێدەر.
102- رزگاری، العدد(٢)، السنە الپالپە، تشرین الاول ١٩٤٨.
103- رزگاری، العدد(٦)، السنە الپامنە، نیسان ١٩٥٤.
104- ژوان رویدانان: رویدانا سەرھلدانا پورتسموس سالا ١٩٤٨، کێشا فلەستینێ سەرھلدانا سالا ١٩٥٢، سەرھلدانا جوتیارێن دزەیی ل ھەولێرێ سالا ١٩٥٣، پەیمانا بەغدا ١٩٥٥، بو پتر پێزانینا ھەلویستێ کوردان ژڤان رویدانان، بەرێخو بدە: غانم محمد الحفو، عبدالفتاح علی بوتانی، الکورد والاحداپ الوگنیە فی العراق ١٩٢١-١٩٥٨،(دھوک، ٢٠٠٥)، ێ ێ، ٨٧- ١٠٣.
105- اسماعیل شکر رسول، اربیل دراسە تاریخیە فی دورھا الفکری و السیاسی ١٩٣٩-١٩٥٨، (السلیمانیە، ٢٠٠٥)، ێ ٢٩٥-٢٩٦، ێ ٣٠٠.

Published

2017-12-20

How to Cite

Ahmed, F. M., & Mahmoud, F. M. (2017). The Barzanian Political and Sociological Circumstances between 1946-1956. Academic Journal of Nawroz University, 6(4), 315–329. https://doi.org/10.25007/ajnu.v6n4a146

Issue

Section

Articles