ره‌نگڤه‌دانا بنه‌مایێن تیورا ئافراندنێ ددیوانا(دره‌وه‌ك ل چه‌پا سه‌رى یا قاسیونى)دا

المؤلفون

  • Naamatullah H. Hamed كلية اللغات, جامعة دهوك, دهوك, أقليم الكوردستان- العراق (تدريسي زائر في جامعة نوروز)

DOI:

https://doi.org/10.25007/ajnu.v7n2a190

الكلمات المفتاحية:

ئه‌ده‌ب، تیورا ئافراندنێ، قاسيون

الملخص

ددیرۆكا ئه‌ده‌بیاتا جیهانى دا، گه‌له‌ك تیور و رێبازێن ئه‌ده‌بی سه‌رهلداینه‌ پێخه‌مه‌ت ده‌سنیشانكرنا ئه‌ركێ ئه‌ده‌بیاتێ و سروشت و پێكهاتا به‌رهه‌مێن ئه‌ده‌بی. ئه‌وان تیوران گهورین و پێشڤه‌چوونێن به‌رچاڤ ئێخستینه‌ دعه‌قلیه‌ت و شێوه‌یێ سه‌ره‌ده‌ریكرنا ئه‌دیبان ددارێتنا تێكستێن ئه‌ده‌بی دا. هه‌لبه‌ت ئه‌وان تیورێن ئه‌ده‌بی یێن هه‌مه‌ره‌نگ ب جوره‌ك ژ جوران دناڤ ئه‌ده‌بیاتا كوردى ژى دا ره‌نگڤه‌داینه‌ و ئه‌دیبێن كورد شیاینه‌ مفای ژ بنه‌ما و پرنسیپێن وان وه‌رگرن ژبۆ ئافراندنێن خوه‌ یێن ئه‌ده‌بی. 

تیورا ئافراندنێ ئێك ژ ئه‌وان تیورێن گرنگێن ئه‌ده‌بی یه‌، كو داكوكیێ دكه‌ته‌ سه‌ر لایه‌نێ هونه‌ری و ئیستاتیكى یێ به‌رهه‌مى پێخه‌مه‌ت دووركرنا سه‌متا ئه‌ده‌بی دخزمه‌تكرنا ئالیێن ده‌ره‌كیێن به‌رهه‌مى دا. ئه‌ڤ تیوریه‌ شیایه‌ هزركرنا ئه‌دیب و نڤیسه‌ران هه‌مبه‌ر ئه‌ده‌بیاتێ بگهوریت و ئه‌ركێن نووتر بۆ تێكستێ ئه‌ده‌بی دیار بكه‌ت.

ئارمانج ژ ئه‌ڤێ ڤه‌كولینێ ئه‌وبوویه‌، كو ئه‌وان بنه‌مایێن جودا یێن تیورا ئافراندنێ لسه‌ر تێكستێن كوردى تاقی بكه‌ین، ژبو هندێ كو دیاربكه‌ین تا چ راده‌ ئه‌و بنه‌مایه‌ دناڤدا ره‌نگڤه‌داینه‌ و بووینه‌ رێك و ئامراز ژبۆ ئافراندنێن نووتر و كاریگه‌ربه‌خش و ب چێژتر. هه‌لبه‌ت دیوانا(دره‌وه‌ك ل چه‌پا سه‌رى یا قاسیونى) ژلایێ دارێتن و ته‌كنیكێن ئاڤاكرنێ ڤه‌، یا جودابوویه‌ ژ به‌رهه‌مێن به‌رى خوه‌. چونكى سه‌ره‌ده‌ریا نڤیسه‌رێ وێ ل گه‌ل زمان و دارێتنا تێكستان ب شێوه‌كێ بوویه‌ كو ژ ئه‌وى زمانێ ساده‌ یێ پرى هه‌لچوون دوور بكه‌ڤیت. ژلایێ دیتر ئه‌ڤ تێكستێن ددیوانێ دا هه‌ى، ژ ده‌ربرینێن راسته‌وخو و گرنگى دانه‌كا زور ب ناڤه‌روكێ دوور كه‌تینه‌، سه‌نگا ئافراندنا به‌رهه‌مى ژبو لایه‌نێ هونه‌رى و چێژبه‌خشین و ته‌كنیكێ هاتیه‌ ته‌رخانكرن. هوزانێن ڤێ دیوانێ ژ باندوورا خزمه‌تكرنا ئالیێن هه‌مه‌ره‌نگێن ژیانێ به‌ر ب ئافراندن و خزمه‌تكرنا ئه‌ده‌بیاتێ هاتیه‌ ئاراسته‌كرن. د ئه‌نجام دا دیاردبیت كو هوزانڤانی ب شێوه‌كێ سه‌رنج راكێش بنه‌مایێن ئه‌ڤێ تیورێ دئه‌ڤێ دیوانا شعرى دا به‌رجه‌سته‌كرینه‌ و هوزانێن وى سروشت و پێكهاته‌كا جودا بخوه‌ڤه‌كرتینه‌ و بو ئه‌ركه‌ك تایبه‌ت هاتینه‌ ئافراندن، ئه‌وژى: جوانى، چێژ به‌خشین و به‌ره‌ف پێشبرنا ئه‌زموونا شعرى یا ده‌ڤه‌رێ یه‌. 

التنزيلات

بيانات التنزيل غير متوفرة بعد.

المراجع

په‌راوێز
1. پیته‌ر هالبێرك و دانه‌رانى تر، تیۆرى ئه‌ده‌بی و شێواازناسى، وه‌رگێران و ئاماده‌كردن : ئه‌نوه‌ر قادر محه‌مه‌د، مه‌لبه‌ندى كوردۆلۆجى، سلێمانى، 2010،ل(13).
2. هه‌مان ژێده‌ر، هه‌مان لاپه‌ره‌.
3. ج. كوللر، ما النڤریه‌ الادبیه‌؟، ترجمه‌ : هدى الكیلانی، منشورات اتحاد الكتاب العرب، دمشق، 2009،ص(43).
4. پیته‌ر هالبێرك و دانه‌رانى تر، تیۆرى ئه‌ده‌بی و شێوازناسى، 2010،ل(18).
5. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، الگبعه‌ الاولى، دار المنتخب العربی، بیروت.لبنان، 1993،ص 12.
6. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب ،ص 65.
7. htpps : //www.facebook.com/alamedbag/posts
http : //www.nashiri.net/articles/literature.and.art ا.د. احمد العزی صغیر
8. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، ص 68
http://www.aljazirah.com/culture/2012/29112012/fadaat20.ht.9
9. د. صالح زیاد، نڤریه‌ الخلق و الشكلیه‌.
10. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، ص 67.
11. د. نبیل راغب، موسوعه‌ النڤریات الادبیه‌، الگبعه‌ الاولى، الشركه‌ المصریه‌ العالمیه‌ للنشر. لونجمان، دار نوبار للگباعه‌. القاهره‌، 2003،ص (483).
12. د.احمد كمال زكی، النقد الادبی الحدیپ . اصوله واتجاهاته، دار النهچه‌ العربیه‌، بیروت. لبنان، 2009، ص(78).
13. د. نبیل راغب، موسوعه‌ النڤریات الادبیه‌، 2003،ص (479).
14. جمال حبیب الله‌(بێدار)، ده‌روازه‌ى شیعرناسین، نارین بو چاپ و بلاوكردنه‌وه‌، هه‌ولێر، 2012،ل 94.
15. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب،ص 67.
16. د. موحسین ئه‌حمه‌د عومه‌ر، فه‌رهه‌نگى ئه‌ده‌بی، وه‌شانى : ره‌خنه‌ى چاودێر، چاپخانه‌ى حه‌مدى . سلێمانى، 2012،ل(295).
17. د. شوقى چیف، فی النقد الادبی، الگبعه‌ التاسعه‌، دار المعارف، القاهره‌، 2004،ص(80).
18. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، ص 67.
19. هه‌مان ژێده‌ر، ل 69.
20. د.فه‌رهاد پیربال، رێبازه‌ ئه‌ده‌بییه‌كان، چاپی یه‌كه‌م، ده‌زگای چاپ و بلاوكردنه‌وه‌ى ئاراس،هه‌ولێر، 2004، ل(128).
21. د. نبیل راغب، موسوعه‌ النڤریات الادبیه‌، ،ص (477).
22. هه‌مان ژێده‌ر، ل (484).
23. هه‌مان ژێده‌ر، ل (486.487).
24. http : //cubouira.3oloum/t2135.topic
نانه‌، المدارس الغربیه‌ و اپرها فی النقد الادبی العربی الحدیپ :
25. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب،ص 67.
26. د. صلاح رزق، ادبیه النص. محاوله‌ لتاسیس منهج نقدی عربی،دار غریب للگباعه‌ والنشر و التوزیع، القاهره‌، 2002، ص(195).
27. هه‌مان ژێده‌ر، ل (195).
28. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب،ص 69.
29. د. صلاح رزق، ادبیه النص. محاوله‌ لتاسیس منهج نقدی عربی، ص(195.196).
30. د. نبیل راغب، موسوعه‌ النڤریات الادبیه‌، ،ص (484).
31. جمال حبیب الله‌(بێدار) ، ده‌روازه‌ى شیعرناسین، ،ل 16.31
32. هه‌مان ژێده‌ر، ل (18).
33. 33. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، ص 70.
34. پیته‌ر هالبێرك و دانه‌رانى تر، تیۆرى ئه‌ده‌بی و شێوازناسى، ،ل(32).
35. د. شوقى چیف، فی النقد الادبی، الگبعه‌ التاسعه‌، دار المعارف، القاهره‌، 2004،پ(153).
36. 36. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، ص (70.71).
37. هیڤى به‌روارى، رێبازێن ئه‌ده‌بی، ژ وه‌شانێن ئێكه‌تیا نڤیسه‌رێن كورد.دهوك، چاپا ئێكێ ، چاپخانا هاوار، 2010دهوك، ل(138.140).
38. جمال حبیب الله‌(بێدار)، ده‌روازه‌ى شیعرناسین،ل 26.
39. http : //drive.uqu.edu.sa/_/asadwani/files/adab
40. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، ص 71.
41. گراد الكبیسی، مداخل فی النقد الادبی،دار الیازوری تاعلمیه‌ للنشر والتوزیع، الاردن. عمان،2009، ص(92)
42. هه‌مان ژێده‌ر، ل (93).
43. ج. كوللر، ما النڤریه‌ الادبیه‌؟، ترجمه‌ : هدى الكیلانی، منشورات اتحاد الكتاب العرب، دمشق، 2009،ص(41).
44. هه‌مان ژێده‌ر، ل 37.
45. جمال حبیب الله‌(بێدار)، ده‌روازه‌ى شیعرناسین ،ل 42.
46. هه‌مان ژێده‌ر، ل 43.
47. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب،ص 72.
48. ویلبریس.سكوت، ت : د. عناد غزوان اسماعیل و جعفر صادق الخلیلی، خمسه‌ مداخل الى النقد الادبی،منشورات وزاره‌ الپقتفه‌ والاعلام، دار الرشید للنشر، بغدار.العراق، 1981،ص 194.
49. جمال حبیب الله‌(بێدار)، ده‌روازه‌ى شیعرناسین، ،ل(98).
50. هه‌مان ژێده‌رل (107).
51. شكرى عزیز الماچی، فی نڤریه‌ الادب، ص (72.75).
52. هه‌مان ژێده‌ر، ل (76.77).
53. د.احمد كمال زكی، النقد الادبی الحدیپ . اصوله واتجاهاته، دار النهچه‌ العربیه‌، بیروت. لبنان، 2009، ص(76).
54. 54. هه‌مان ژێده‌ر، ل (82).
55. د. نبیل راغب، موسوعه‌ النڤریات الادبیه‌،ص (478).
56. د. نبیل راغب، موسوعه‌ النڤریات الادبیه‌،ص (479).
57. د. شوقى چیف، فی النقد الادبی، ،(81).
58. گراد الكبیسی، مداخل فی النقد الادبی ،ص(90.91).
59. د. شوقى چیف، فی النقد الادبی،،ص(81).
60. هه‌مان ژێده‌ر، ل (82).
61. د. نبیل راغب، موسوعه‌ النڤریات الادبیه‌، ص (480).
62. هه‌مان ژێده‌ر، ل (481.482).
63. د. صلاح رزق، ادبیه النص. محاوله‌ لتاسیس منهج نقدی عربی ، ص(198).
64. هه‌مان ژێده‌ر، ل (194).
65. د. شوقى چیف، فی النقد الادبی، ص 78.
66. د.فه‌رهاد پیربال، رێبازه‌ ئه‌ده‌بییه‌كان، ل(130).
67. هه‌مان ژێده‌ر، ل (131).
68. هه‌مان ژێده‌ر، ل (132).
69. هه‌مان ژێده‌ر، ل (133).
70. نه‌سرین ره‌ئووف ئیسماعیل، ئه‌ركى شیعر له‌ ئه‌ده‌بی كوردى دا. سالانى 1920.1958، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى روژهه‌لات(هه‌ولێر) 2010،ل (22).
71. د. سالم احمد الحمدانى، مژاهب الادب الغربی و مڤاهرها فی الادب العربی الحدیپ، وزاره‌ التعلیم العالی والبحپ العلمى، مگبعه‌ التعلیم العالى. الموصل، 1989،ص(311).
72. د. سالم احمد الحمدانى، مژاهب الادب الغربی و مڤاهرها فی الادب العربی الحدیپ، ص(312.313).
73. هه‌مان ژێده‌ر، ل(314).
74. عبدالرزاق الاصفر، المژاهب الادبیه‌ لدى الغرب، من منشورات اتحاد الكتاب العرب، دمشق، 1999،ص(75).
75. هه‌مان ژێده‌ر، ل (76).
76. نه‌سرین ره‌ئووف ئیسماعیل، ئه‌ركى شیعر له‌ ئه‌ده‌بی كوردى دا. سالانى 1920.1958،ل(23).
77. ئه‌ڤ دیوانا هه‌لبه‌ستێ یا هه‌لبه‌ستڤان (محسن قوچان)ه‌، كو ل ژ (10) هه‌لبه‌ستان پێك دهێت. و ئه‌و هه‌لبه‌ستێن دناڤ ئه‌ڤێ دیوانێ دا ، هه‌موو دسالێن دناڤبارا(2001.2004) دا نڤیسینه‌. ئه‌ڤ دیوانه‌ ل ده‌سپێكێ وه‌كو دیوانه‌ك سه‌ربخۆ چاپكریه‌ و به‌لاڤكریه‌. لێ ل سالا 2009 ێ هه‌لبه‌ستڤانى سه‌رجه‌م دیوانێن خۆ دبه‌رگێ په‌رتووكه‌كێ دا كومكرینه‌ ل ژێر ناڤێ (ل به‌رسفكا مه‌ به‌فر دباریت)) و جاره‌كا دى چاپكریه‌ و به‌لاڤكریه‌ڤه‌. و هه‌لبه‌ستێن ئه‌ڤێ دیوانێ ژى كرینه‌ ل گه‌ل، كو لاپه‌ر 445 هه‌تا لاپه‌ر 502 ژ په‌رتووكێ ڤه‌گرتیه‌.
78. محسن قوچان، ل به‌رسفكا مه‌ به‌فر دباریت . ته‌ڤ دیوانێن محسن قوچان، ژ وه‌شانێن ئێكه‌تیا نڤیسه‌رێن كورد. لقێ دهوك، چاپا ئێكێ، چاپخانا خانى. دهوكـ 2009، ل(449).
79. هه‌مان ژێده‌ر، ل (449).
80. هه‌مان ژێده‌ر، ل ل(450).
81. هه‌مان ژێده‌ر، ل(451).
82. هه‌مان ژێده‌ر ، ل(450).
83. هه‌مان ژێده‌ر، ل(478).
84. هه‌مان ژێده‌ر ، ل(494).
85. هه‌مان ژێده‌ر، ل (468).
86. هه‌مان ژێده‌ر ، ل(479).
87. هه‌مان ژێده‌ر ، ل(483).
88. هه‌مان ژێده‌ر، ل (496).
89. هه‌مان ژێده‌ر ل(452).
90. هه‌مان ژێده‌ر، ل (459).
91. هه‌مان ژێده‌ر، ل (476).
92. هه‌مان ژێده‌ر ل(472.473).
93. هه‌مان ژێده‌ر ل(480).
94. هه‌مان ژێده‌ر، ل (484).
95. هه‌مان ژێده‌ر ل(453).
96. هه‌مان ژێده‌ر، ل (480).
97. هه‌مان ژێده‌ر ل(455).
98. هه‌مان ژێده‌ر، ل (494).
99. هه‌مان ژێده‌ر ل (496).
100. هه‌مان ژێده‌ر، ل (498).
101. هه‌مان ژێده‌ر ل (456).

التنزيلات

منشور

2018-05-31

كيفية الاقتباس

Hamed, N. H. (2018). ره‌نگڤه‌دانا بنه‌مایێن تیورا ئافراندنێ ددیوانا(دره‌وه‌ك ل چه‌پا سه‌رى یا قاسیونى)دا. المجلة الأكاديمية لجامعة نوروز, 7(2), 74–91. https://doi.org/10.25007/ajnu.v7n2a190

إصدار

القسم

مقالات