Stages of the Kurdish folk poetry in Kurdish criticism
DOI:
https://doi.org/10.25007/ajnu.v7n2a230الكلمات المفتاحية:
هۆزانا فۆلكلۆرى، رهخنه، زمانێ كوردىالملخص
هۆزانا كوردى د چهند قۆناغاندا دهربازبوویه، د ههر قۆناغهكێدا سیمایێن تایبهت وهرگرتینه و ئهڤ سیمایه رۆخسار و ناڤهرۆكێ ب خۆڤه دگرن، ژ لایێ رۆخساریڤه و د ههر قۆناغهكێدا هۆزانێ كێش و قالبێن جودا ژ قۆناغێن دى ههبوون، ئهڤ جوداهییه یان ژ ئهگهرێ كاریگهربوونا زمانێ كوردى ب زمانێن مللهتێن دهور و بهر یان ژ ئهگهرێ كاریگهربوونا ئهدهبێ كوردى ب ئهدهبێ جیهانى پهیدابوویه. ئارمانج ژ ئهڤێ ڤهكۆلینێ كۆمكرن و ڤاڤارتنا گۆتار و ڤهكۆلین و پهرتووكێن كوردییه، ئهوێن گرنگى ب قۆناغێن هۆزانا فۆلكلۆرییا كوردی دایین و نیشادانا ئهوان ب ئارمانجا رونكرنا سیمایێن ئهوێ یێن گشتى د ههر قۆناغهكێدا، دیسان دیاركرنا رۆلێ نڤێسهر و ڕهخنهگرێن كورد ئهوێن گرنگى ب ئهڤى زانستى دایى، د ئهڤێ ڤهكۆلینێداكێشێن خۆمالى(فۆلكلۆرى) ل سهر سێ قۆناغاندا هاتینه دابهشكرن و ههر قۆناغهكێ سیمایێن تایبهت ب وێڤه ههنه. د ئهنجاماندا دیاردبیت، كو لێگهریان ل كێشناسییا كوردى ههر زویكا دهستپێكریه و ل سهر دهستێ هۆزانڤانێن كورد هێدى هێدى وهراركریه و ژ چارچوڤێ ڕۆژنامه و گۆڤاران دهركهتیه و د پهرتووك و ڤهكۆلینێن زانستى و ئهكادیمیدا دیاربوویه، ب شێوهیهكێ گشتى كێشناسییا كوردى د قۆناغێن جیاوازدا دهربازبوویه و گهشهكریه و د ههر قۆناغهكێدا سیمایێن تایبهت ب ئهوێ قۆناغێڤه وهرگرتینه.
التنزيلات
المراجع
2. خورشید ڕهشید ئهحمهد،(1989)، رێبازى ڕۆمانتیكى له ئهدهبى كوردیدا، مگبعه الجاحڤ، بهغدا، ل126.
3. معروف خزنهدار،(1962)، كێش و قافیه له شیعرى كوردیدا، چاپخانهى ((الوفاو))، بهغدا، ل(31-43).
4. د. شكریه رهسول ئیبراهیم،(1984)، ئهدهبى فۆلكلۆرى كوردى، بهشى دووهم، بهڕێوهبهرایهتى چاپخانى زانكۆى سهلاحهددین، ههولێر، ل(107-109).
5. محمد بكر محمد،(1990)، كێش و ڕیتمى شیعرى فۆلكلۆرى كوردى، نامهى ماجستێر، كۆلێجى ئاداب- زانكۆى سهلاحهدین، ل122.
(*)(حهیرانۆك) هندهك جاران یا كێشداره و پتریا جاران وهكو (حهیران)ێ یا بێ كێشه (( ئاستێ كێش : وهكى بنیات، حهیرانۆكا كوردى، دهێته هژمارتن ژ جۆرێ بێ كێش، ئانكو ئاستێ كێش یێ لاوازه (...) ئاستێ ڕیتم : یا دیاره كو حهیرانۆكا كوردى د بكارئینانا یهكهیێن ڕیتمیدا، پتر مهیلا جۆره و جۆریێ ههیه، ئانكو بكارئینانا پتر ژ یهكهیهكا ڕیتمى، (2) یان (3) یهكهیان))، بنێره : مسعود جمیل، رۆخسارێ حهیرانۆكا كوردى : دهڤهرا بههدینان، گۆڤارا پهیڤ، ژ49، 2009، ل(85- 87).
(**)رۆخسارێ (پاییزۆكى) د گۆتار و ڤهكۆلینێن كوردیدا ناهیته دیتن. (پاییزۆك) یان (پێ هیزۆك) جۆرهكێ هۆزانا فۆلكلۆرییا تایبهت ب كوچهراتیێیه، دهستپێكا ههر دێڕهكێ ب گازیهكا كورتا وێنهكێ وهرزێ پاییزێ دهستپێدكهت، چونكو هاڤین ب دوماهى هات و بهفر ل چیایێن دویر كهڤت، ئێدى باران دێ بارن و دهمێ باركرنێ ل زۆزانا هات، دگهل ب دوماهى هاتنا زۆزانان عهشق و ئهڤینى ژى ب دوماهى دهێن، لهورا هۆزان ژى هۆزانهكا خواتر خواستن و ژێكڤهبوونێیه، بنێره : توما بوا، مع الأكراد، ترجمه : اواز زهنگنه، مگبعه دار الجاحڤ، بغداد، 1975، ص137.
6. علاو الدیم سجادى،(1978)، دهقهكانى ئهدهبى كوردى، چاپخانهى كۆڕى زانیارى كورد، بهغدا، ل25.
7. معروف خزنهدار، كێش و قافیه له شیعرى كوردیدا، ل ههشت.
8. ئازاد عهبدولعهزیز مزورى،(2006)، جهلادهت بهدرخان وشعر : لێكۆڵینهكه شرۆڤهكارى یه، چ1، دهزگهها سپیبرێز یا چاپ و وهشانێ، دهوك، ل35.
9. م. نورى،(1926)، ادبیات كوردى : وزنى هجائى، ڕۆژناما ژیان، ژ27، ل4.
10. معروف خزنهدار، كێش و ڕیتمى شیعرى فۆلكلۆرى كوردى، ل(174-175).
11. وریا عمر امین،(1990)، شهپۆڵهكانى شیعرى كوردى، گۆڤارا ڕۆشنبیرى نوێ، ژ126، ل48.
12. ههمان ژێدهر، ل47.
13. ههمان ژێدهر، ل55.
14. م. نورى، ادبیات كوردى (وزنى هجائى)، ل3.
15. ههمان ژێدهر، ل(3-4).
16. كامل حسن بصیر، شێخ نورى شێخ صالح له كۆڕى لێكۆڵینهوهى وێژهیى و ڕهخنهسازیدا،(1980)، چاپخانهى كۆڕى زانیارى عێراق، بهغدا، ل36.
17. جگهر خوین،(1933)، ههسپێن خوهشخوانێن كردى، گۆڤارا هاوار، ژ22، ل1.
18. ههمان ژێدهر، ل(1-3).
19. ههمان ژێدهر، ل2.
20. ههمان ژێدهر، ل1.
(***)ئهڤ ههسپه -ههسپێن خوهشخوانێن كردى- ب هندهك ناڤێن عهرهبى بهرامبهر یێن كوردى هاتینه باسكرن :
1. البحر العذب : (5) مقاطع 1- Hespê çeleng : (5)movik
2. البحر الضعیف : (6) مقاطع2- Hespê laxer : (6)movik
3. البحر الخفیف : (7) مقاطع 3- Hespê sivik : (7)movik
4. البحر السلس : (8) مقاطع4- Hespê rewan : (8)movik
بنێره : دحام عبدالفتاح،(1995)، فی موسیقا الشعر الكردی : ملاحظات وردود، مكتبة الاسد، دمشق، ص21.
21. لێكۆڵینهوهى ئهدهبى فۆلكلۆرى كوردى،(1979)، چ2، مطبعه جامعة السلیمانیة، سلێمانى، ل(87-88).
22. ههمان ژێدهر، ل104.
23. ههمان ژێدهر، ل(104-105).
24. عهلى فهتاج دزهیى،(1997)، مهم و زین : لێكۆڵینهوه ههڵسهنگاندن، پێشهكى : موحسین دزهیى، چاپخانهى وهزارهتى ڕۆشنبیرى، ههولێر، ل(83-84).
25. ههمان ژێدهر، ل84.
(****)((ئهم باسه فهسڵێكى بچووكه له كتێبى (مێژووى ئهدهبى كوردى تازه) كه له ساڵى 1967 له مۆسكۆ به زمانى رۆسى له لایهن ئێمهوه بڵاو كراوهتهوه))، بنێره : مارف خهزنهدار، كورته باسێك له بارهى ئهدهبى میللى /فۆلكلۆرى/ى كوردى یهوه، گۆڤارا كاروان، ژ76، 1989، ل16.
26. ههمان ژێدهر، ل(17-18).
27. عهلى فهتاح دزهیى، داستانى مهمى ئالان (ناساندن و لێكۆڵینهوه)،(1985)، گۆڤارا نوسهرى كورد، خولى سێههم، ژ3، ل38.
28. ههمان ژێدهر، ل50.
29. عهبدوڵلا تاهیر عومهر پشدهرى، سهرهتایهك دهربارهى(كێش) له ههڵبهستى كوردیدا((2))، گۆڤارا سروه، ژ39، ئینتشاراتى سهلاحهددینى ئهیووبى، تاران، 1368(ه.ش)، ل22.
30.ههمان ژێدهر، ل23.
31. گوران، ئهو كێشه بڕگهیى یانهى ئیستا باون، ڕۆژناما ژین، ژ24، 27/5/1971.
32. ههمان ژێدهر.
33. ههمان ژێدهر.
34. ههمان ژێدهر.
35. مارف خهزنهدار،(1984)، له بابهت مێژووى ئهدهبى كوردى یهوه، چاپخانهى (المۆسسه العراقیه للدعایه والگباعه)، بهغدا، ل92.
36. د. شوكریه رهسول ئیبراهیم، ئهدهبى فۆكلۆرى كوردى، بهشى دووهم، ل106.
37. ههمان ژێدهر، ل(107-112).
38. خورشید ڕهشید ئهحمهد،(1989)، رێبازى ڕۆمانتیكى له ئهدهبى كوردیدا، مطبعة الجاحڤ، بهغدا، ل(84-85).
39. عهلى فهتاح دزهیى، مهم و زین : لێكۆڵینهوه و ههڵسهنگاندن، ل86.
40. د. دلشاد عهلى،(1998)، بنیاتى ههڵبهست له هۆنراوهى كوردیدا : لێكوڵینهوهیهكى ڕهخنهیى بهراوردكاره، چاپخانهى رهنج، سلێمانى، ل(120-121).
41. علاو الدین سجادی،(1967)، ئهدهبى كوردى و ڵێكۆڵینهوه له ئهدهبى كوردى، چاپخانهى مهعارف، بهغدا، ل133.
42. عهبدوڵلا تاهیر عومهر پشدهرى، سهرهتایهك دهربارهى((كێش)) له ههڵبهستى كوردیدا ((2))، ل22.
43. كامل ژیر،(1989)، ههڵبهستى كوردى له نێوان عهرووز و پهنجهدا، گۆڤارا كاروان، ژ72، ل27.
44. د. محمد موكرى،(1999)، گۆرانى یا ترانههاى كوردى، وهرگێڕان و پێشهكى : د.شوكریه رهسول، چاپخانهى وهزارهتى ڕۆشنبیرى، ههولێر، ل10.
45. ههمان ژێدهر، ل18.
46. ههمان ژێدهر و ههمان لاپهره.
47. ههمان ژێدهر، ل19.
48. ههمان ژێدهر، ل(19-20).
49. ههمان ژێدهر، ل25.
50. ههمان ژێدهر، ل26.
51. ههمان ژێدهر، و ههمان لاپهره.
52. ههمان ژێدهر، ل(26-29).
53. عبدالرحمن مزورى،(1986)، كێشێد هۆزانا سهربهستا كوردى، گۆڤارا ڕۆشنبیرى نوێ، ژ112، ل(52-58).
54. محسن قۆچان،(1986)، مزورى..حهیرانوك و مهلهڤانى ب پهیڤان، گۆڤارا بهیان، ژ116، ل50.
55. أحمد عبدالله زهرو،(1987)، سترانا لێریكى (حهیرانۆك)، مطبعة الزمان، بغداد، ل(9-10).
56. معروف خزنهدار، كێش و قافیه له شیعرى كوردیدا، ل نو.
57. ئیرهجى وامیقى، كێشى شیعرى كوردى پێش له ئیسلام، وهرگێڕ : ئهحمهد شهریفى، گۆڤارا سروه، ژ54، 1369(ه.ش)، ل17.
58. محمد بكر محمد،(1990)، كێش و ڕیتمى شیعرى فۆلكلۆرى كوردى، نامهى ماجستێر، كۆلێجى ئاداب- زانكۆى سهلاحهدین.
التنزيلات
منشور
كيفية الاقتباس
إصدار
القسم
الرخصة
بيان الحقوق الفكرية
حقوق التأليف
يوافق المؤلفون الذين ينشرون في هذه المجلة على المصطلحات التالية:
١. يحتفظ المؤلفون بحقوق الطبع والنشر ومنح حق المجلة في النشر الأول مع العمل المرخص له في نفس الوقت بموجب ترخيص المشاع الإبداعي [سيسي بي-نك-ند 4.0] الذي يسمح للآخرين بمشاركة العمل مع الإقرار بحقوق التأليف والنشر الأولي في هذه المجلة.
٢. يمكن للمؤلفين الدخول في ترتيبات تعاقدية إضافية منفصلة للتوزيع غير الحصري للنسخة المنشورة من المجلة من العمل (على سبيل المثال، نشرها في مستودع مؤسسي أو نشرها في كتاب) مع الإقرار بنسخة أولية نشر في هذه المجلة.
٣. يسمح للمؤلفين وتشجيعهم على نشر عملهم عبر الإنترنت (على سبيل المثال، في المستودعات المؤسسية أو على موقعهم على الويب) قبل وأثناء عملية التقديم، حيث يمكن أن يؤدي إلى التبادلات الإنتاجية، فضلا عن الاستشهاد المبكر والأكبر للعمل المنشورة ( انظر تأثير النفاذ المفتوح).
نقل حقوق الطبع والنشر
بيان الخصوصية
المجلة الأكاديمية لجامعة نوروز ملتزمة بحماية خصوصية مستخدمي موقع المجلة هذا. سيتم استخدام الأسماء والتفاصيل الشخصية وعناوين البريد الإلكتروني التي تم إدخالها في هذا الموقع الإلكتروني فقط للأغراض المعلنة لهذه المجلة ولن يتم إتاحتها لأطراف ثالثة بدون إذن المستخدم أو الإجراءات القانونية الواجبة. موافقة المستخدمين مطلوبة لتلقي الاتصالات من المجلة الأكاديمية لجامعة نوروز للأغراض المعلنة للمجلة. ويمكن توجيه الاستفسارات المتعلقة بالخصوص إلى [email protected]